Türkiye’de devletin ve halkın borçla yaşadığı bilinmeyen bir gerçek değildir. Herhangi bir ekonomik veriye bakıldığında, hemen hepsinde “borç stoku”na ya da “tüketici kredileri”ne ilişkin verilerle karşılaşılır. Günlük yaşamda hemen herkesin şu ya da bu biçimde borçlu olduğuna, borçlarını çevirdiğine ya da borçlarını ödeyemediğine ilişkin konuşmalara tanık olunur. Borçlarını çevirenler övünürken, ödeyemeyenler yakınırlar. Şu ya da bu biçimde bir borç ödendiğinde, hemen yeni bir borçlanmaya gidilir. Ne de olsa “borç yiğidin kamçısı”dır!
     

	Tüketici Kredileri	Artış Oranı	Kredi Kartları	Artış Oranı	Toplam Tük. Krd. ve Kredi Kartları	Artış Oranı	Toplam Krediler	Artış Oranı
	(Milyon TL)	%	(Milyon TL)	%	(Milyon TL)	%	(Milyon TL)	%
2010	126.931	40,8	43.582	19,2	172.623	32,9	389.329	33,9
2011	167.020	31,6	55.489	27,3	223.893	29,7	490.846	26,1
Ocak-Ekim 2012	186.936	11,9	68.017	22,6	251.953	12,5	566.182	15,3
Kaynak: BDDK.

 
      Tüketici kredilerine baktığımızda, 2010 yılında “halkımızın” toplam (tüketici kredileri ve kredi kartları) kredi borcu 172,6 milyar TL iken, 2011 yılında 223,9 milyar TL ve 2012 yılının ilk on ayında 251,9 milyar TL olmuştur. Diğer ifadeyle, 2010-2012 arasında “halkımız”ın kredi borcu 79,3 milyar TL (%46) artmıştır.
      BDDK’nın kendine göre yaptığı hesaplamalara göre, 2012 yılının ilk altı ayında “hanehalkı”nın “finansal varlıkları” (“yastık altı”nda olduğu varsayılan döviz ve altınlar dahil) 541,9 milyar TL iken, “finansal yükümlülükleri”, yani borçları 223 milyar TL olarak görünmektedir. Böylece 2010 yılında borçların “varlıklara” oranı %35,4 iken, 2012 yılında %41,1’e yükselmiştir. Diğer bir ifadeyle, “halkımız”ın “varlıklarınının” yaklaşık yarısı borçlardan oluşmaktadır.
     

Hanehalkı Finansal Varlık ve Yükümlülüklerinin Gelişimi (Milyar TL)
	2010	2011	2012/1Ç	2012/2Ç
Finansal Varlıklar	450,3	514,3	526,1	541,9
Birey. Emek. Fon.	12,0	14,3	15,8	17,2
Hisse Senedi	32,6	30,0	35,4	34,7
Özel Sektör Borçlanma Araçları	-	4,9	6,9	9,6
Kamu Borç. Kağıtları	8,4	10,3	10,1	7,4
Mevduatlar, Fonlar ve Kıymetli Madenler	352,1	405,4	409,2	421,1
Dolaşımdaki Para	45,2	49,4	48,7	51,9
Finansal Yükümlülükler	159,4	206,3	211,4	223,0
Tüketici Kredileri*	132,7	171,6	175,2	182,7
Kredi Kartı Borç Bakiyesi	23,2	29,6	31,0	34,7
Tüketici Finans. Şir.Kredi.	2,9	4,4	4,5	4,9
Finansal Kiralama Borçları	0,6	0,6	0,7	0,7
Yükümlülükler/Varlıklar (%)	35,4	40,1	40,2	41,1
Yükümlülükler/GSYH (%)	14,5	15,9	-	-
* Buradaki tüketici kredilerine ilişkin veriler bir önceki tablodaki verilerle çelişmektedir. Türkiye’de istatistik verilerle, siyasal amaçlarla sürekli oynandığından bu da “doğal” sayılmalıdır!       Kaynak: BDDK, Finansal Piyasalar Raporu, Haziran 2012.

 
      Gerçekte BDDK’nın (ve “ilgili” tüm devlet kurumlarının) “yastık altında” olduğunu varsaydıkları döviz ve altınlar (bunların 150 milyar dolar, yani 250 milyar TL olduğu varsayılmaktadır) bir yana konulduğunda, “varlıklar” ile “yükümlülükler” neredeyse birbirine eşittir. “Hanehalkı”, tüm “varlıkları”nı sattıklarında ancak “yükümlülüklerini”, yani borçlarını ödeyebilecek durumdadır.
      2012 yılının ilk on ayında bankaların verdiği krediler 566 milyar TL iken, bankalardaki toplam mevduat miktarı sadece 464 milyar TL’dir. Kalan miktar bankalar tarafından dış borçlanma yoluyla karşılanmaktadır.
      Bunun yanında Türkiye’nin toplam dış borcu 573 milyar TL’dir. Bu borca “kamu”nun iç borçları eklendiğinde, toplam borç miktarı (2012/2 çeyrek) 960 milyar dolar olmaktadır. Buna göre, toplam iç ve dış borçların GSYH’ya oranı, yaklaşık olarak %70’dir.
     

(Milyon TL)		2010	2011	2012/2Ç
Kamu	Toplam	487.561	534.648	539.738
	İç Borç	361.220	377.870	386.990
	Dış Borç	126.340	156.778	152.748
Özel	Dış Borç	371.818	410.763	420.381
Toplam Dış Borç		498.158	567.541	573.129
İç ve Dış Borç Toplamı		859.379	945.411	960.119
GSYH		1.098.799	1.298.062	-

 
      Böylesine yüksek oranlı borçlanma koşullarında sürekli artan cari açık, “ekonominin soğutulması”nı kaçınılmaz hale getirmiştir. Cari açık küçültülmediği sürece Tür-kiye’nin borçlarını çevirebilmesi olanaksız hale gelmiştir. Bu nedenle Merkez Bankası piyasalara müdahale etmiş ve banka kredilerinin “büyüme hızı”nı %35’lerden %15’e çekmiştir. Böylece bankaların kredi hacmi 100 milyar TL azalmıştır. Bunun tüketici kredilerine yansıması 40 milyar TL’dir. Böylece banka kredilerinin “büyüme hızı”nın %15’lere çekilmesiyle birlikte tüm “hanehalkı”nın tüketimi 40 milyar TL azalmıştır.
      “Düşük kur, yüksek faiz” politikasıyla sürekli artan ithalatın ürünü olan cari açığın “finansmanı” sorunu, kamunun ve özellikle de bankaların dış borçlanmasıyla çözümlenmeye çalışılırken, ortaya çıkan açıklar “özelleştirme gelirleri”yle karşılanmaya çalışılmıştır. Ama ekonominin “soğutulması” gereksinmesiyle, yani cari açığı azaltmak amacıyla uygulanan politikalar sonucunda (banka kredilerinin daraltılması) iç tüketimin kısılması, ithalatın azalmasına, dolayısıyla cari açığın kısmen azalmasına yol açmışsa da, ithalattan ve tüketimden alınan vergiler azalmış, bütçe açığı büyümüştür.
      Ocak-Ağustos 2012 döneminde 8,5 milyar TL olan bütçe açığı, Ekim ayında 17,9 milyar TL’ye çıkmıştır.
      Bütçe açığını “finanse” edebilmek için, yılın ilk on ayında 25 milyar TL borçlanmaya gidilmiştir. Bunun 22,6 milyar TL’lik bölümü iç borçlanmadır.
      İç borçlar için ödenen faizler 36 milyar TL olmuştur. Yani “kamu”, ortalama %9 faizle açıklarını finanse edebilmektedir.
      Bütün bunlar “makro ekonomi”ye ilişkindir. Oysa tüketici kredileri ve kredi kartları, vergiler, doğrudan “hanehalkını” ilgilendirir, dolayısıyla “mikro” ölçeğe ilişkindir. “Mikro” ölçekte tüketimin daralması, borçların (tüketici kredileri ve kredi kartları) “çevrilebilmesi”nin zorlaşması doğrudan “bireysel tüketici”yi ilgilendirmektedir. Bireysel tüketici ise, aynı zamanda “bireysel borçlu”dur. Borçlarını “çevirdiği” ölçüde tüketebilmektedir.
      Kredi kartlarının kullanımına bakıldığında, 2011 yılının ilk on ayında, toplam 50,5 milyon adet kredi kartı ile 233,7 milyar TL’lik alış-veriş yapılmıştır. Bu da, 2010 yılına göre %23,6’lık bir artışa denk düşmektedir.
      2012 yılının ilk on ayında ise, toplam 53,7 milyon adet kredi kartı ile 291 milyar TL’lik alış-veriş yapılmıştır. Bu da, 2011 yılına göre %24,5’lik artış demektir.
      Toplam tüketici kredileri artış hızı %11,9 iken, kredi kartları borçlarındaki artış %22,6 ve kredi kartları kullanımındaki artış %24,5 olmuştur.
     

Kredi Kartı Kullanımı (Milyon TL)
	2010	2011	% Değişim	2012	% Değişim
Ocak	16.704	20.250	21,2	25.695	26,9
Şubat	16.124	19.230	19,3	24.774	28,8
Mart	18.701	22.482	20,2	28.229	25,6
Nisan	18.374	22.118	20,4	27.948	26,4
Mayıs	19.602	24.273	23,8	30.922	27,4
Haziran	19.643	24.534	24,9	30.502	24,3
Temmuz	20.367	25.410	24,8	30.785	21,2
Ağustos	19.380	24.420	26,0	29.965	22,7
Eylül	19.851	25.069	26,3	31.304	24,9
Ekım	20.358	25.917	27,3	30.898	19,2
10 Aylık Toplam	189.104	233.705	23,6	291.021	24,5
Kasım	19.275	24.492	27,1	-	-
Aralık	21.767	27.019	24,1	-	-
Yıllık Toplam	230.146	285.217	23,9	-	-
Kaynak: BKM, Kasım 2012.

     
      Böylece cari açığı azaltmak amacıyla bankaların kredi hacmindeki genişleme hızı %15’lere çekilirken, kredi kartlarındaki büyüme %25’ler civarında olmuştur. Bu da, banka kredilerinin genişleme hızının azalmasının kredi kartlarına yansımadığını göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, ekonomideki küçülme (ya da büyüme hızındaki düşüş) doğrudan “tüketici”ye yansımamıştır. “Tüketici”, hala aylık %2,34 (yıllık, basit ortalamayla %28,1) faizle kredi kartı kullanmaya devam etmektedir.
      Resmi enflasyonun (TÜFE-on iki aylık ortalama) %9,26 olduğu, Merkez Bankası’nın “politika faizi”nin %5,75 ve “serbest piyasa”-daki faiz oranının %5,70 olduğu bir ülkede, kredi kartları için ödenen %28,1 oranındaki faiz “normalleşmiş”tir. Diğer bir ifadeyle, “tüketici”, kredi kartı ile alış-veriş yaptığında, her durumda aldığı her malı %28,1 daha pahalıya almaya “alışmış”tır.
      Bu “alışma”nın en önemli sonucu, “tü-ketici”nin tüketim olanağının tümüyle “kredi sistemi”nin işlemesine bağımlı olmasıdır. Kredi sistemi de, doğrudan mevcut düzenin işlemesi olduğundan, tüketimin sürekliliği düzenin sürekliliği (“istikrar”) anlamına gelmektedir. Düzenin değişmesi gerekliliğine ilişkin düşüncelerin ve mücadelelerin böylesine az ve sınırlı olmasının arka planında bu tüketim sistemi yatmaktadır.