YTL, İMKB, TCMB, IMF, RTE vs.

YTL, İMKB, TCMB,
IMF, RTE vs.

İMKB-100 Endeksi
3 Ocak 2005	25.445
31 Ocak 2005	27.330
1 Şubat 2005	27.850
28 Şubat 2005	28.396
1 Mart 2005	27.768
14 Mart 2005	26.937
21 Mart 2005	24.637
22 Mart 2005	25.218
23 Mart 2005	24.439
24 Mart 2005	25.068
25 Mart 2005	25.503
28 Mart 2005	24.842
29 Mart 2005	24.480
30 Mart 2005	24.601
31 Mart 2005	25.558
1 Nisan 2005	25.741
4 Nisan 2005	25.445
5 Nisan 2005	25.683
6 Nisan 2005	26.056
7 Nisan 2005	25.831

kısa vadeli yabancı para-sermaye

yüksek reel faiz

Meksika, Brezilya

Arjantin

Brezilya'nın 2004 yılındaki reel faiz oranı %9,65

ise, resmi verilerde 2004'te ortalama %12,04 olarak görülürken, "sıcak para" için en az nominal faiz oranı kadar, yani %24,90 olmuştur. Bir diğer ifadeyle, TL'nin dolar karşısında sürekli değer kazanması nedeniyle yabancı para-sermayenin elde etmiş olduğu faiz gelirleri, resmi faiz oranları düzeyinde gerçekleşmiştir. Gerek 2004 yılında, gerekse 2005'in ilk üç ayında iç borçların "çevrilebilirliği" böylesine yüksek bir faiz oranıyla gerçekleştirilmiştir.
Bir ülkede, örneğin Brezilya'da, 100 dolar %9,65 faiz gelirine sahip olurken, bir başka ülkede (Türkiye) %24,90 faiz geliri sağlıyorsa, hiç şüphesiz para-sermaye bu ikinci ülkeye gidecektir. Her iki ülke de ithalata bağımlı ülke olarak, her durumda faize yatırılan 100 dolar karşılığında mal ve hizmet üretmek ve satmak durumundadır. Bu farklı faiz oranları karşısında, her iki ülkede 100 dolarlık bir ithal malın kredili alış-verişte fiyatı faiz oranı kadar fazla olacağından, aynı mal birinci ülkede 109,65 dolarken, ikinci ülkede 124,60 dolar olacaktır. Böyle bir durumda, kaçınılmaz olarak ikinci ülkede ithal mala olan talep düşer.
Ekonominin basit kurallarına bağlı olarak eğer sonuç böyle olmuyorsa, yani ithal mallarına olan talep düşmek yerine artıyorsa, bunun gerçekleşebilmesinin tek yolu, yüksek faiz veren ülkede tüketicilerin gelirlerinin birinci ülkeye oranla daha fazla artmış olmasıdır. Lüks tüketim malları bir yana bırakıldığında, böyle bir gelir artışı ücret ve maaşların artmasıyla olanaklıdır.
Ancak sözkonusu olan ikinci ülkede (Türkiye) ücret ve maaşlar faiz oranları kadar artmamışsa, ortada farklı bir durum var demektir. Ve tüm sorun da bu farklılıkta yatmaktadır.
Tüketicilerin gelirlerinde faiz oranları kadar bir artış olmadığı koşullarda, 100 dolarlık bir malın fiyatının en az birinci ülkedeki fiyatında satılabilmesi için geriye kalan tek yol doların değerinin düşürülmesinden geçer. Eğer birinci ülkede 100 dolar=109,65 yerel para iken, ikinci ülkede yerel para daha fazla dolara eşitse, örneğin 100 TL = 124,90 ise, her iki ülkedeki ithal malın fiyatı eşit olacaktır.
Ancak sorun, bunun saptanmasıyla sona ermemektedir.
Eğer birinci ülkedeki enflasyon oranı %6 ise, 100 dolarlık malın yerel para karşısındaki reel değeri 103,65 olacaktır. Aynı biçimde ikinci ülkede enflasyon oranı %11 ise, malın reel değeri 98,65 olacaktır. Bu durumda satıcı, ikinci ülkede malını, birinci ülkeye göre 5 lira, yani enflasyon farkı kadar zararına satmış olacaktır. Bırakalım bir kapitalist tüccarı, sıradan bir insan bile bu durum karşısında ikinci ülkede malını satmayacaktır. İkinci ülkede 100 dolarlık malın satılabilmesi için tek çıkar yol 100 doların 98,65 lira olmasıdır. Böylece tüccar birinci ülkede 100 dolarlık malını 103,65'den sattığında eline geçen para miktarı ile ikinci ülkede 98,65'den sattığında eline geçen para miktarı aynı olacaktır (100 dolar). İşte TL'nin ya da YTL'nin değer kazanması denilen olay budur.
Bu durum karşısında ikinci ülkenin tüketicileri ya da yurttaşları, birinci ülkeye göre daha az parayla aynı malı satın aldıklarını görerek sevineceklerdir. Birinci ülkenin tüketicisi aynı malı 103,65'den alırken ikinci ülke tüketicisinin ödediği para miktarı 98,65 olmaktadır. Dolayısıyla her ülkenin tüketicilerinin aynı ücreti aldıkları varsayıldığında, ikinci ülke tüketicileri birincisine göre %5 daha fazla tüketim gücüne sahip olacak ve bu oranda daha fazla tüketecektir. Diğer ifadeyle, ikinci ülke yurttaşlarının yaşam standardı birinci ülkeye göre %5 daha yüksek olacaktır.
Ancak birinci ülkede enflasyon oranı %6 iken, ikinci ülkede enflasyon oranı %11'dir. Doğal olarak ücret ve maaşların her iki ülkede de eşit ve sabit olduğu kabul edildiğinde, ikinci ülkenin diğerinden %5 daha fazla tüketim gücüne sahip olmasından söz edilemez. Tersine alım gücü %5 daha az olacaktır. Ama gerçekte, yaşamda %5 daha fazla alım gücüne sahip görünmektedir.
İkinci ülkede satıcı, yani ithal malın sahibi, malını satmış ve 100 dolarını cebine koyup bir kenara çekilmiştir. Alıcı, yani tüketici malı daha düşük fiyatla satın almış ve cebinde %5 oranında para kalmıştır. Bunu da istediği gibi tüketebilecektir. Gariplik şuradadır ki, hiçbir biçimde 98,65 100'e eşit olmaz ve 98,65 hiçbir biçimde 103,65 etmez.
İşte bu eşitsizliği eşitleyen, doların yerel para karşısındaki değeridir.
Dolar birinci ülkede 103,65 (enflasyonla birlikte 109,65) iken, ikinci ülkede 98,65 (enflasyonla birlikte 109,65) değerine sahiptir. Alan da, satan da memnun olmakla birlikte, sorun, alıcının yerel para ile yaptığı ödemenin satıcıya dolar olarak verilmesinde başlar. İşte bu dolar ödemesi ülkenin merkez bankası tarafından gerçekleştirilir. Dolayısıyla merkez bankasının elinde ithal edilen malın karşılığı kadar dolar bulunması gerekir. Örneğin Türkiye'nin 2004 yılındaki ithalatı 90 milyar dolar, ihracatı 66 milyar dolardır. Bu durumda 24 milyar dolar bulunması gerekmektedir. Eğer kaynak turizm olursa, gelen turist 100 dolarını bozdurduğunda eline 98,65 lira geçecektir. Bu para ile ikinci ülkenin ürünlerini satın almak için pazara çıktığında göreceği ilk şey fiyatların %11 (enflasyon oranı kadar) fazla olduğudur. Bu durumda elindeki 98,65 lira ile %11 daha az yerli malı satın alabilecektir. Şüphesiz kandırıldığını düşüneceğinden bu duruma itiraz edecektir.
İşte bu noktadan itibaren yeni bir durum ortaya çıkar. Gelen turistin 100 dolarını alarak dış ticaret açığını kapatmayı hesaplayan ülke, bu geliri "realize" edebilmesi için turiste %11 daha fazla yerli para vermesi gerekmektedir. Doların değeri 98,65 olduğu için de, bunun gerçekleştirilmesi, ancak turizm hizmetlerinin %11 daha düşük fiyatla satılmasıyla olanaklıdır. Bu durumda turist 100 dolar karşılığında 98,65 ile %11 daha fazla yerel hizmet satın alacaktır. Yani turizm hizmetleri %11 ucuzlar.
Böylece turist 98,65 lira ile %11 daha fazla yerli ürün tüketmiş olmasına karşın, yerli üreticinin (bunun tur operatörü ya da pazarda et, süt, hediyelik eşya satan esnaf ya da köylü olması önemli değildir) eline sadece 98,65 geçmiştir. Diğer ifadeyle 109,65'lik mal satmış, ancak eline 98,65 geçmiştir. Şüphesiz bu durumda da, yerli üretici kandırıldığını düşünecek ve bu duruma itiraz edecek ve bu durum devam ettiği sürece hiçbir turiste mal satmayacağını söyleyecektir. Bu da turizm gelirlerinin düşmesinden başka bir şey değildir.
Ve yeniden "derin devlet" devreye girecektir. Dış ticaret açığının ve dış borç faizlerinin ödenebilmesi için dolara ihtiyaç vardır ve bu ihtiyaç yüzünden turizm gelirlerinin düşmesini göze alamaz. Doğal olarak ya turistlerin getirdiği dolara normal kurun dışında ayrı bir kur (%11 daha yüksek) uygulayacaktır, ya da turizm teşvikleri adı altında aradaki farkı yerli üreticiye ödeyecektir.
Birinci durumda, yani turist dövizlerine ayrı kur uygulandığında 100 doların karşılığında turiste %11 daha fazla yerli para verilecektir. İkinci durumda ise, aynı orandaki yerli para, turiste değil, yerli üreticilere ödenecektir. İkisi arasındaki tek fark, ödemenin yapıldığı yerdir. Her iki durumda da, "derin devlet", 100 dolar için %11 daha fazla ödeme yapacaktır. Bu, 100 dolara %11 faiz ödemekle özdeştir. Böylece 100 doların resmi kurdaki karşılığı 98.65 olmakla birlikte, "derin devlet"e maliyeti olarak 109,65 olacaktır.
Şimdi ithalatçısından ihracatçısına, turistinden yerli üreticiye kadar herkes alacağını almış ve "derin devlet"in eline 109,65 lira üzerinden 100 dolar geçmiştir. Ve "devlet", "derin devlet" olduğundan fazladan ödediği 11 lirayı darphaneyi çalıştırarak para olarak basar. "Derin devlet" olduğundan, böyle bir şeyi yapma hakkına sahiptir ve yurttaşları da bu durumu "paşa paşa" kabul etmek zorundadır. Aksi halde "vatana ihanet"le suçlanabilirler!
Ama ortada 11 lira fazla para vardır. Doğal olarak bu 11 lira fazla para, pazarda 11 liralık mal ve hizmet satın alabilecektir. Mal ve hizmet miktarı ile bunları satın almakta kullanılabilen para miktarı aynı kaldığı halde, ortada 11 lira fazlalık vardır. Bu fazlalık, ya satın alabilecek bir mal ve hizmet bulamayacaktır ya da bir başkasının satın alacağını daha önce satın alarak, bir başkasının mal ve hizmet satın almasını engelleyecektir. Bu durumda da, "derin devlet"in para basarak piyasaya sürdüğü 11 liranın sahibi, birinci durumda "salak", ikinci durumda ise "uyanık" kabul edilecektir. Ama piyasada kişinin "salak" ya da "uyanık" olması fazlaca önemli değildir. Her durumda 11 liralık bir mal ve hizmet açığı ortaya çıkacaktır.
"İktisat" diliyle ifade edersek, mal ve hizmet miktarı aynı kalırken piyasadaki emisyon miktarı (para miktarı) artmıştır. Ortada üretilmiş 100 liralık fiyata sahip mal varken, 111 lira (para) bulunmaktadır. Böylece 100, 111'e eşitlenir, fiyatlar 111 liraya yükselir. Bu da %11 enflasyon demektir.
"Derin devlet"in para basarak işleri yürüttüğü ikinci yıl sonunda enflasyon, bir önceki yılda olduğu gibi %11 artmış olacaktır. Ve yeniden başa dönülecektir, tek farkla ki, bu kez ikinci yıla girilmiştir ve birinci yılın %11'lik enflasyonunun üstüne yeniden bir %11'lik enflasyon eklenmiştir. Böylece de enflasyon oranı (düz hesaplamayla) %22 olmuştur.
Buraya kadar gördüğümüz süreç, ikinci yılda da yeniden yaşanacaktır, tek farkla ki enflasyon oranı %22'ye yükselmiştir.
Yıllar boyu bizim gibi emperyalizme bağımlı ülkelerde işler böyle idare edilmeye çalışılmıştır. Ancak bu yolun kronik enflasyona yol açması ve giderek toplumsal ve siyasal olaylara neden olması karşısında tek yapılan "derin devlet"in devreye girmesi olmuştur. Askeri darbeler yoluyla enflasyonun yaratmış olduğu toplumsal ve siyasal bunalımlar aşılmaya çalışılmıştır. Zaman içinde askeri yönetimlere karşı mücadelenin yükselmesi ve şiddetlenmesi, geri-bıraktırılmış ülkelerde iç pazarı istikrarsızlaşlaştırmış ve emperyalist ülke mallarının satılmasını engellemiştir. Diğer taraftan ise, emperyalist ülkelerde artan sermaye birikimi, emperyalist ülkeleri krizlere sürükleme eğilimi taşımaya başlamıştır.
Böylece emperyalist ülkeler, hem malların, hem de para-sermayenin aşırı-üretim kriziyle yüzyüze geldiklerinde, özellikle 1990 sonrasında geri-bıraktırılmış ülkelerde uygulanan enflasyonist politikalar (ve bu politikaların işlevsiz kaldığında devreye giren IMF'nin anti-enflasyonist "istikrar tedbirleri"), yerini borçlanma politikalarına bırakmıştır. Artık %11'lik açığın kapatılması için para basmak yerine %11 faizle borçlanma yoluna gidilmiştir. Ama hiç kimse %11 enflasyon koşullarında %11 faizle para vermeyeceği için (enflasyon oranının %1 bile olması bu durumu değiştirmez), her durumda enflasyon oranından daha yüksek bir faiz ödemesi gündeme gelmiştir. Reel faiz denilen olay da budur.
Ancak yüksek reel faiz politikalarıyla, geçmişte karşılıksız para basımıyla çözülememiş sorunun çözülmesi de olanaksızdır. Çünkü ortada, her durumda 11 liralık bir fazlalık mevcuttur. İşte bu fazlalık "faiz dışı fazla" vb. ifadelerle halkın sırtına yüklenir. Dolayısıyla bu reel faiz politikasının ne kadar süreceği, sırtına yüklenen yükü halkın ne kadar daha taşımaya boyun eğeceğine bağlı hale gelmiştir.
İşte bu ilişkiler ve çelişkiler ortamında hisse senedi (borsa) ve bono piyasaları ortaya çıkan 11 liralık fazlanın bölüşüldüğü yerlerdir. Bu 11 liralık fazlanın karşılığı olarak ortaya çıkan "derin devlet"in açıkları ise halktan alınan ÖTV, KDV vs. adarı taşıyan vergilerle kapatılabilindiği sürece hisse senetleri ve bono piyasalarında "rekorlar" kırılabilmektedir. Her durumda halktan alınan vergiler, halkın tüketiminin azalmasından başka bir anlama gelmemektedir. Dünün "enflasyon canavarı"nın yerini bugün "reel faiz" almıştır.
Şüphesiz burada bu ilişkiler içinde halkın tüketiminin azalmadığı, tersine arttığı söylenecektir. Bu ise, kredi kartları aracılığıyla 11 liralık fazla için yapılacak ödemenin zamana yayılmasının bir sonucudur. Bir başka ifadeyle, 11 liralık fazla bir seferde (bir yılda) değil, bir kaç yıla bölünmüş taksitlerle halktan geri alınmaktadır. Tek anlaşılamayan ise, bu "öteleme"nin ödeme günü geldiğinde kredi kartları faizleri kadar bir ek fazlalıkla yapılacak olmasıdır. Ülkenin üretimi artmadığı, üretime bağlı olarak ücret ve maaşlar yükselmediği sürece, ödemenin taksitlendirilmesi fazlaca işe yaramayacaktır. Birgün gelecek, yapılmış ödemeler silinecek, tüm fazlalık, ekleriyle birlikte bir defada ödenecektir. Bunun "iktisat" dilindeki karşılığı ise ekonomik krizdir.
TL'nin ya da YTL'nin "değerli" olduğuna ilişkin her türlü aldatmacanın sona erdiği yer de burasıdır. O gün geldiğinde RTE'nin, yani Recep Tayyip Erdoğan'ın "Kasımpaşalı"ğının, hiç kimseyi ve AKP'yi de kurtaramayacağı kesindir.

Konuyla bağlantılı yazılar:
*** Nerede Kalmıştık? [Piyasalarda Şenlik Var!]
*** Haydi! İMKB'ye Gidelim! ["Üç taksitte 1 Kilo Domates"]
*** Borsa "Yatırımcıları"nın Yüzü Ne Zaman Gülecek?
*** Borsa "Yatırımcıları"nın Yüzü Gülerken...
*** Menkul Kıymetler Borsası Kazandırıyooor!
*** Menkul Kıymetler Borsası Kazandırmaya Devam Ediyor!-I
*** Menkul Kıymetler Borsası Kazandırmaya Devam Ediyor!-II
*** Menkul Kıymetler Borsası Kazandırmaya Devam Ediyor (mu)?
*** Menkul Kıymetler Borsası Hâlâ Kazandırmaya Devam Ediyor!
*** Koşun! Menkul Kıymetler Borsası Kazandırıyor!
*** "Globalizm"in Vurguncuları: Türkcell
*** "Globalleşen" Dünyada Anti-Emperyalist Bir İktidar Yaşayabilir mi?