Cumhuriyet'in 80. Yılında
     Türkiye Ekonomisi

Dış Borçlar
2000	118,68 milyar $
2001	113,81 milyar $
2002	131,26 milyar $
2003*	142,03 milyar $
* Ocak-Kasım 2003 verileri.

      Kemal Derviş'in "sürdürülemez", "çevrilemez" diyerek ortaya çıktığı 2001 yılında dış borçlarda meydana gelen küçük düşüş (ki Haziran 2001 yılında yapılan "takas" sonucu ortaya çıkmıştır) 2002 yılında 131 milyar dolara ve 2003 yılında 142 milyar dolara çıkmıştır. Sadece AKP iktidarı döneminde alınan dış borçların miktarı 12 milyar doları aşmıştır.
      Benzer durum iç borçlanmada da görülmektedir.

İç Borçlar
2001	136 katrilyon TL.	72,1 milyar $
2002	149 katrilyon TL.	91,7 milyar $
2003*	183 katrilyon TL.	125,8 milyar $
* Ocak-Kasım 2003 verileri.

      Görüldüğü gibi, AKP iktidarının ilk yılında iç borçlar 34 katrilyon TL. (34,1 milyar $) artmıştır. Böylece AKP'nin bir yıllık icraatı sonucu iç ve dış borç toplamı 46 milyar dolar artmıştır.
      Bir yıl içinde ülkede üretilen mal ve hizmetler toplamı olarak tanımlanan GSMH verilerine bakıldığında ekonominin aynı yerde saymaya devam ettiğini açıkça görmek olanaklıdır. Ayrıca GSMH'nın cari fiyatlarla sabit fiyatlar arasındaki belirgin farklılık ekonominin sürekli bir bunalım içinde olduğunun diğer bir göstergesidir. 2003 yılının GSMH'sı 354 katrilyon olurken, GSMH deflatörü, yani enflasyon oranı %25,6 (TEFE) olarak hesaplandığında, GSMH 264 katrilyon olmaktadır. Diğer bir tanımla, 2002 fiyatlarıyla GSMH 264 katrilyon olmaktadır. Bu ise, 2003 yılında mal ve hizmet üretiminde herhangi bir büyümenin olmadığı demektir.

GSMH
	Cari fiyatlarla		Sabit Fiyatlarla (1998)
	TL.	$	TL.	$
	(Katrilyon)	(Milyar)	(Katrilyon)	(Milyar)
2000	125,5	201,9	53,447	203,9
2001	176,4	145,6	48,351	184,5
2002	273,4	181,6	52,111	198,8
2003	354,5	236,1	54,716	208,8

      Öte yandan iç ve dış borç toplamı 267 milyar dolar olmuştur. Toplam borçların GSMH'ya oranı %128'in üstündedir. Dış borçların GSMH'ya oranı ise 2002'de %66'dan 2003'de %68'e çıkmıştır. Dış borçların GSMH' ya oranı 1999'da %55,7; 2000'de %57,7 ve 2001 yılında (kriz yılı) %61,4 olarak gerçekleşmiştir.
      Bu veriler de 2003 yılında ekonominin herhangi bir gelişme sağlamadığının, tümüyle dış ve iç borçlanmaya dayalı "büyüme"nin sürdürüldüğünü açıkça göstermektedir. Borçlanma yoluyla ekonominin bir önceki yılki dengelerinin korunmaya çalışıldığı görülmektedir. İşte bugün "medya" ekonomistlerinin 2004 yılının "kritik yıl" olduğuna ilişkin "uyarıları"nın temelinde bu durağanlık yatmaktadır.
      Her türden "medya" ekonomistleri ile diğer küçük-burjuva ekonomistlerinin üzerinde kalem oynattıkları ekonomik veriler böylesine sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Şüphesiz bu kitleleri yönlendirmek amacıyla kullanılan verilerin bu kadar çelişik biçimde kullanılabilinmesinin nedeni, istatistik verilerin ve hesapların politik ortama göre şekillendirilmesinden kaynaklanmaktadır (Dış ticaret istatistikleri bu konuda açık örnektir). Daha açık bilgilere ulaşabilmek için bir dizi ek hesaplamalar yapılmak zorunludur. Yine de ekonominin "düzlüğe çıkmak"tan çok uzaklarda olduğunu gösteren açık veriler de mevcuttur. Örneğin tarımsal üretim verilerine bakıldığında, ekonominin sürekli bunalım içinde olduğunu ve her an yeni krizlere gebe olduğunu görmek olanaklıdır.

Tarım Üretimi (Bin ton)
	2001	2002	2003	% değişim
Zeytin	600	1.800	900	-50,0
Şeker Pancarı	12.633	16.396	13.090	-20,2
Fındık	625	600	490	-18,3
Soğan (Kuru)	2.150	2.050	1.800	-12,2
Ayçiçeği	650	850	800	-5,9
Tütün	145	161	152	-5,6
Turunçgiller	2.478	2.493	2.423	-2,8
Çay	825	792	770	-2,8
Buğday	19.000	19.500	19.000	-2,6
Arpa	7.500	8.300	8.100	-2,4
Pamuk	900	979	959	-2,0
Elma	2.450	2.200	2.500	13,6
Mısır	2.200	2.100	2.800	33,3
Kaynak: DİE

      Tarımsal üretim verilerinde, mısır hariç tüm ürünlerde belirgin bir düşüş olduğu görülmektedir. Ünlü Amerikan tekeli Cargill'in faaliyet alanı olan mısır üretiminde %33'lük artışa karşın, zeytin üretimi %50, şeker pancarı %20 ve fındık üretimi %18 düşmüştür. Buna karşılık hububat ithalatında %89, yağ ve yağlı tohum ithalatında %61 artış gerçekleşmiştir. Doların düşük değeri aracılığıyla artan ithalatla telafi edilen tarımsal üretim düşüşlerinin ekonomiye maliyeti 2 milyar doların üzerinde gerçekleşmiştir. Sadece hububat ve yağ ve yağlı tohum ithalatındaki artış 500 milyon dolar olmuştur.
      Şüphesiz ekonomide "olumlu" olarak tanımlanabilecek gelişmeler mevcuttur. Örneğin "ihracat patlaması" olmuştur. TİM (Türkiye İhracatçılar Merkezi) verilerine bakıldığında 2002 yılında 40 milyar dolar olan ihracat, 2003 yılında 48 milyar dolara yükselmiştir. Her ne kadar dış ticaret açığı 10 milyar doları aşmış, ihracatın ithalatı karşılama oranı %70'ler seviyesine inmişse de, ihracat rakamlarındaki artış "olumlu" gelişme olarak değerlendirilebilir!

(milyon $)	2000		2001		2002		2003*
	DİE	DPT	DİE	DPT	DİE	DPT	DİE
İhracat	27.774	30.721	31.334	34.373	36.059	40.031	42.385
İthalat	54.502	53.131	41.399	38.916	51.553	48.472	60.678
Dış Ticaret Dengesi	-26.727	-22.410	-10.064	-4.543	-15.494	-8.441	-18.293
Cari İşlemler Hesabı		-9.819		3.390		-1.624	-4.034
* Ocak-Kasım dönemi DİE: Devlet İstatistik Enstitüsü; DPT: Devlet Planlama Teşkilatı

      Diğer yandan DİE verilerine bakıldığında Ocak-Kasım döneminde ihracat 42 milyar dolar olurken, ithalat 60 milyar dolara yükselmiş ve dış ticaret açığı 18 milyar dolar olmuştur. Ama yine de "tablo" olumsuz sayılamaz! DİE'nin Ocak 2004'de yayınladığı son verilere göre zaten 2002 yılında dış ticaret açığı 15 milyar dolar olduğundan, ortada "abartılacak" bir durum yoktur!
      Ancak DPT'nin verilerine bakıldığında, 2002 yılında ihracat 40 milyar dolar; ithalat 48 milyar dolar ve dış ticaret açığı 8 milyar dolar görünmektedir.
      DİE verileri ile DPT verileri arasındaki fark (dış ticaret dengesi açısından) AKP ve yandaşları tarafından "küçük" sayılabilecek bir rakama, yani 10 milyar dolara yakındır! (DİE verileriyle benzer farklılık Merkez Bankası verilerinde de mevcuttur.)
      DİE'nin ihracat verilerine bakıldığında "otomotiv sektörü" 2003 yılında ihracat rekoru kırmıştır. Bu sektörün ihracat artış oranı %50 olmuş ve toplam 7,2 milyar dolara ulaşmıştır. Buna göre, toplam ihracat artışında görülen 8 milyar dolarlık fazlalığın yarıya yakını otomotiv sektörünün yaptığı ihracatla gerçekleşmiştir.
      Ve herkesin bileceği gibi, ülkemizdeki otomotiv sektörü tümüyle dışa bağımlıdır. Başta Renault, Fiat, Ford ve Toyota bu sektörün "devleri" olmaktadır. Tümüyle gayri-milli olan, dolayısıyla gerçekleştirdikleri üretim ve ihracatın doğrudan ülke ekonomisiyle ilgisi bulunmayan bir sektörün ihracat rakamlarıyla ülke ekonomisinin düzeldiğinden söz etmek ise gülünçtür.
      Bu sayısal verilere rağmen "medya"nın "ekonomi düzeldi" propagandasını bir süre daha sürdüreceği açıktır. Ancak Ocak ayının sonlarına yaklaşıldıkça, 2004 yılında ekonominin "olumsuz sinyaller" verdiğine ilişkin yayınlarda belirgin bir artış görülmektedir. Özellikle "yerel seçimler öncesi popülizm" üzerine "medya ekonomistleri"nin yazıları giderek yoğunlaşmaya başlamıştır. AKP hükümetinin seçim öncesinde asgari ücrete % 34 ve emekli maaşlarına %20 zam yapılmasıyla birlikte ortaya çıkan 3.5 katrilyon liralık kaynak eksikliğinden yola çıkan "medya" nın "anti-popülist" yazarları hep bir ağızdan AKP hükümetini "popülizmden uzak durmaya" çağırmaya başlamışlardır. IMF'nin 7. gözden geçirme "temasları"nda "KİT ürünlerine zam yapılması" talebinde bulunduğuna ilişkin haberlerle desteklenen bu çağrılar iç talepteki daralmanın sürdürülmesi isteminden başka bir anlama gelmemektedir.
      Böylece %20'ler seviyesine indirildiği ilan edilen ve 2004 yılında %12'ler olarak belirlenen enflasyon hedeflerinin tutturulabilmesi için halk kitlelerinin "kemer sıkma"ya devam etmesi kaçınılmaz görülmektedir.
      Dışa bağımlı bir ülke ekonomisinde hiçbir hükümet enflasyonist politikalar izlemeksizin halk kitlelerinin gelir düzeylerinde (nominal) artışlar gerçekleştirememiştir ve gerçekleştiremez. 2003 yılında hiçbir ekonomik icraat yapmamasına rağmen, sadece "medyatik" reklamlarla ve şişirmelerle ekonomiyi düzelttiği düşüncesi yayılan AKP hükümeti yeni bir yol ayrımına daha gelmiştir. Laiklik uygulamalarının evrimci tarzda aşındırılmasını yeterli bulmayan şeriatçı tabanın talepleri yanında, "seçmen kitlesi"nin gelir düzeyinde artış sağlama ihtiyacı AKP hükümetini klasik enflasyonist politikalara yöneltmektedir. Asgari ücretlere ve emekli maaşlarına yapılan artışları, seçim sonrasında yapılacak KİT zamlarıyla yeniden geri alma şeklinde özetlenebilecek bu klasik enflasyonist politika, yıllardır her iktidarın yürüttüğü politikadan farklı değildir. T. Özal'ın "seçimlerden önce zam yapacak kadar aptal mıyım" sözünde ifadesini bulan bu enflasyonist politika, nominal gelir artışlarını enflasyon artışıyla geri alma yönteminden başka birşey değildir.
      Böyle bir ortamda ekonominin düzeldiğinden, ekonomik bunalımın atlatıldığından söz etmek, halkı kandırmaktan öte bir anlama sahip değildir. Ocak ayı içinde faiz oranlarının %30'lar seviyesine yükselmesi, AKP hükümetinin "seçim rüşveti" olarak asgari ücretlere ve emekli maaşlarına yaptığı zamların getirdiği 3,5 katrilyon liralık bütçe yükünün bile karşılanamayacağının açık göstergesidir.
      Sonuç olarak, 2001 Şubat krizinden 2004 yılına gelindiğinde ekonomide meydana gelen tek değişim, kriz koşullarından "olağan" bunalım koşullarına evrilinmiş olmasıdır. Bu da, dışa bağımlı, dış dinamikle geliştirilmiş çarpık kapitalizmin egemen olduğu bizim gibi geri-bıraktırılmış ülkelerin tarihsel gerçeğidir.

Dipnotlar
^[1*] Asaf S. Akat, Yüksek Enflasyonun Ekonomi Politiği.
^[2*] Bkz. Erkan Kumcu, "Bu rakamlara şapka çıkarılır", Hürriyet, 6 Ocak 2003 ve Güngör Uras, "Enflasyon başka pahalılık başka", Milliyet, 6 Ocak 2003
^[3*] İlker Akman, Mevcut Durum ve Devrimci Taktiğimiz, 1976.