“Bir zamanlar” oligarşiden söz edilirdi.
      Üretici güçlerin gelişiminin mevcut üretim ilişkileri tarafından engellendiği dönemden itibaren ortaya çıkan ve ekonomik ve politik egemenlik kurarak, bu dönemde devlete –ki devletin yapısı kaçınılmaz olarak sınıfsaldır– egemen olan sömürücü sınıf ya da sınıfların irileşmiş kesimine oligarşi denir(idi).
      Yine “bir zamanlar” Mahir yoldaş oligarşik yönetimi (oligarşik dikta) şöyle tanımlıyordu:
      “Bizim gibi ülkelerdeki oligarşik dikta ise, sadece finans kapitalin damgasını taşımamaktadır. Çünkü ülkedeki kapitalizm, kendi iç dinamiği ile değil, yukardan aşağıya geliştirilmiştir. Dolayısıyla yerli tekelci burjuvazi, daha baştan, çekirdek halindeyken emperyalizmle bütünleşerek gelişmiştir. (Emperyalizm içsel bir olgu durumuna geldiği için bu oligarşi içindedir). Ancak bu gelişen tekelci-burjuvazi tek başına emperyalizmle ittifakını sürdürerek emperyalist üretim ilişkilerini muhafaza edecek güçte değildir. Dolayısıyla, yabancı ve yerli tekellere zorunlu olarak bağlı olan toprak burjuvazisi ve feodal kalıntılarla yönetimi paylaşmaktadır.” (Kesintisiz Devrim II-III.) (abç)
      Görüldüğü gibi, “bir zamanlar”, oligarşi, sadece işbirlikçi-tekelci burjuvaziden meydana gelmemektedir. Mahir Çayan yoldaşın açık biçimde tanımladığı gibi, oligarşi, “yabancı ve yerli tekellere zorunlu olarak bağlı olan toprak burjuvazisi ve feodal kalıntılardan” oluşuyor(du).
      İlker Akman yoldaş, yine “bir zamanlar”, “Mevcut Durum ve Devrimci Taktiğimiz” (1976) yazısında tekelci burjuvazi-emperyalizm ikilisinin feodallerle olan ilişkisini şöyle tanımlar:
      “Emperyalist-kapitalist üretim ilişkilerinin, ülkenin iktisadi evrimi ile çatışma ve ‘uyum’ durumu, sınıfsal plana, oligarşinin başta proletarya olmak üzere, emekçi yığınlarla çatışması, feodallerle ‘uyum’lu çatışması, köylülükle ‘iktisadi uyum’ çerçevesinde ‘uyum’u şeklinde yansır. Oligarşinin feodallerle ve köylülükle olan uyumu, ülkedeki nispi demokratik ortamın temelini oluşturur. Ülkedeki nispi demokratik ortam, feodallerin üst yapısal olarak varlıklarını sürdürmeleri için gerekli bir ‘demokratik’ ortam olduğu gibi, köylülüğe de o iktisadi ‘uyum’ için gereklidir.” (İlker Akman, Mevcut Durum ve Devrimci Taktiğimiz.)
      Bu temel saptamalardan yola çıkan pek çok inceleme ve araştırma, ağırlıklı olarak, emperyalizmin işbirlikçisi tekelci burjuvazinin kimler olduğunu, hangi holdingleri kapsadığını belirlemeye çalışmıştır.
      Bu konuda ilk kapsamlı çalışma, 1976 yılında TİB (Tüm İktisatçılar Birliği) tarafından yapılmış ve “Günümüzde Emperyalist Sömürü Mekanizması” adıyla broşür olarak yayınlanmıştır.
      1977 yılında, yine TİB yayınları arasında çıkan “Türkiye Ekonomisine Yön Veren Holdingler” broşüründe holdingleşmenin gelişimi ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
      Mustafa Sönmez’in 1987 yılında yayınladığı “Kırk Haramiler” kitabı ise, “bir zamanlar” oligarşinin temelini oluşturan işbirlikçi-tekelci burjuvazinin kimlerden oluştuğunu ayrıntılı biçimde ortaya koymuştur. Ve hemen bilinebileceği gibi, bunların “en büyükleri” ya da “en irileri”, Koç ve Sabancı holdinglerdir.
      M. Sönmez’in “Kırk Haramiler”i listesinde İş Bankası, Çukurova Holding (M. Emin Karamehmet), ENKA (Şarık Tara), OYAK (Ordu Yardımlaşma Kurumu), Ünilever (Hollanda), Profilo (Jak Kamhi), Doğuş Holding (Ayhan Şahenk), Alarko (İshak Alaton-Üzeyir Garih), Sönmez Holding (Bursa’nın “ağa”sı Ali Osman Sönmez), Ulusoylar, Gaziantepli Bekir Okan (Beslen Makarna), Borusan (Asım Kocabıyık), Yaşar Holding “en büyükler”in ilk sıralarında yer almaktadır.
      “Kırk Haramiler” kitabının yayınlanmasından 15 yıl sonra (2002) İSO (İstanbul Sanayi Odası) verilerine göre Türkiye’deki 100 “büyük sanayi şirketleri” şöyle sıralanıyordu:
     
       

İSO 500 2002
1	TÜPRAŞ	Kamu
2	EÜAŞ	Kamu
3	Arçelik	Koç Holding
4	Vestel Elektronik	Collar Holding B.V./Zorlu Holding
5	TOFAŞ	Koç Holding
6	Ereğli Demir ve Çelik	OYAK
7	Oyak-Renault	OYAK-Renault
8	Türkiye Şeker Fabrikaları	Kamu
9	TEKEL	Kamu
10	Aygaz	Koç Holding
11	PETKİM	Kamu
12	Beko	Koç Holding
13	Ford	Koç Holding
14	Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu	Kamu
15	Toyota	Sabancı Holding-Toyota
16	İpragaz	SHV Energy (Hollanda)
17	Çolakoğlu Metalurji	Çolakoğlu
18	Habaş	Habaş Holding
19	Mercedes-Benz	Daimler AG (Almanya)
20	İÇDAŞ Çelik	Aslan Ailesi
21	PhılSA	Sabancı Holding-Philip Morris
22	İskenderun Demir ve Çelik	OYAK
23	Aksa Akrilik	Akkök Grup
24	Bosch	Bosch (Almanya)
25	Milangaz	Demirören Holding
26	Coca-Cola	Özilhan/Yazıcılar
27	Sasa Dupont	Sabancı Holding-Dupont
28	Çukurova Elektrik	Uzanlar
29	Korteks Mensucat	Zorlu Holding
30	BSH Ev Aletleri	Bosch-Siemens (Almanya)
31	-	İstanbul
32	Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı	Kamu
33	Assan Alüminyum	Kibar Holding
34	Paşabahçe Cam	İşbankası
35	İsko Dokuma	Sanko Holding
36	Diler Demir Çelik	Diler Holding
37	Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil	Şahinler Holding
38	BRISA	Bridgestone-Sabancı Holding
39	Trakya Cam	İş Bankası
40	Sanko	Sanko Holding
41	Goodyear Lastikleri	Goodyear (ABD)
42	JTI Tütün Ürünleri	Japan Tobacco Inc
43	Aselsan	TSK Güçlendirme Vakfı
44	FNSS Savunma	Nurol Holding-FMC (ABD)
45	Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü	Kamu
46	Konya Şeker	Pankobirlik
47	Yeşim Tekstil	Cavit Çağlar
48	Eti Maden İşletmeleri	Kamu
49	Anadolu Efes	Özilhan/Yazıcılar
50	Türk Pirelli	Pirelli & C. S.p.A. (İtalya)
51	-	İstanbul
52	Park Teknik Elektrik	Turgay Ciner
53	Siemens	Siemens AG (Almanya)
54	Akenerji	Dinçkök Ailesi
55	MAN Türkiye	Man SE (Almanya)
56	Sarkuysan Elektrolitik Bakır	Sarkuysan
57	Vestel Komünikasyon	Collar Holding B.V./Zorlu Holding
58	Hürriyet	Doğan Holding
59	-	İstanbul
60	Trakya Yağlı Tohumlar	Trakya Birlik
61	Yazıcı Demir Çelik	İstanbul
62	KordSA	Sabancı Holding
63	Bossa	Sabancı Holding
64	-	İstanbul
65	Alstom Elektrik	Alstom (Fransa)
66	Anadolu Cam Sanayii	İş Bankası
67	Glaxosmithkline İlaçları	GlaxoSmithKline (İngiltere)
68	-	İstanbul
69	Zorlu Linen Dokuma	Zorlu Holding
70	Kroman Çelik	Yücel Boru
71	Kaptan Demir Çelik	Yaşar Kaptan Çebi
72	TARİŞ	İzmir
73	Trakya Yağlı Tohumlar	Trakya Birlik
74	Abdi İbrahim İlaç	İstanbul
75	Akçansa Çimento	Sabancı Holding
76	Eczacıbaşı İlaç	Eczacıbaşı
77	Marsa Kraft	Sabancı Holding
78	İzmir Demir Çelik	Halil Şahin
79	Borçelik	Borusan-Arcelor (Almanya)
80	Borusan Mannesmann	Borusan-Mannesmann (Almanya)
81	Soda Sanayii A.Ş.	İş Bankası
82	Eczacıbaşı Yapı Gereçleri	Eczacıbaşı
83	SEKA	Kamu
84	C.P. Standart Gıda-Tavuk	CP Group (Tayland)
85	Orta Anadolu Tic. ve San.	Karamancı Holding
86	-	İstanbul
87	Kayseri Şeker Fabrikası	Kayseri
88	ÇİMSA	Sabancı Holding
89	Et ve Balık	Kamu
90	Türk Demir Döküm	Koç Holding
91	Fako İlaçları	Actavis (İzlanda)
92	Roche	Roche (İsviçre)
93	BMC	Çukurova Holding
94	Banvit	Görener-Aabar Investments PJS
95	Pınar Süt	Yaşar Holding
96	Erak Giyim	İstanbul
97	Fruko Meşrubat	Pepsi Cola (ABD)
98	Kaleseramik	İbrahim Bodur
99	Oltan Gıda	Trabzon
100	Çebitaş Demir Çelik	Halis Çebi

       
       
      2002 yılında, yani AKP’nin iktidara gelmesinin önyılında, “en büyük 500 sanayi kuruluşu” sıralamasında ilk sırada “kamu kuruluşları”, o dönemin terimiyle, KİT’ler yer almaktadır. Daha sonra göreceğimiz gibi, bu KİT’ler 2001 krizi sonrasında, Kemal Derviş ve AKP döneminde “özelleştirilmişlerdir.
      Oligarşiden söz edecek olursak, 2002 yılında “en büyük”, hiç tartışmasız, Koç Holding’dir. İSO-500 sıralamasında ilk 15 şirket arasında Koç Holding’in beş şirketi (Arçelik, TOFAŞ, Aygaz, Beko ve Ford) bulunmaktadır. Bu 5 şirketin üretimden satışları, ilk 100 şirketin %10’unu oluşturmaktadır.
      İkinci sırada Sabancı Holding ve üçüncü sırada OYAK yer almaktadır. Geriye kalan “40 Harami” içinde, Çolakoğlu, Habaş, Aslan, Akkök, Demirören, Özilhan/Yazıcılar, Zorlu Holding ve Uzanlar ilk sıraları paylaşmaktadırlar.
      Türkiye’de bir oligarşiden ve onun temelini oluşturan yerli-işbirlikçi tekelci burjuvaziden söz edildiğinde, hiç şüphesiz bu aile şirketleri oligarşinin bel kemiğini oluşturmaktadırlar ve devlete egemen olanlar da bunlardır.
      Bu egemenlerin “icazeti” ve onayı olmaksızın herhangi bir kişinin ya da siyasal partinin hükümet olması “eşyanın doğasına” aykırıdır. Dolayısıyla AKP’nin iktidar oluşu da, iktidarda kalışı da bu oligarşik kesimlerin “icazeti” ve onayı ile gerçekleşmiştir. (Hiç şüphesiz bu holdingler baştan emperyalizmle bütünleşmiş olduklarından, emperyalizm de oligarşinin içinde yer alır. Doğal olarak bu “icazet” ve “onay”da belirleyici olan emperyalizmdir.)
      Burada ortaya çıkan “soru”, AKP’nin, şeriatçı, anti-laik bir partinin iktidara gelişinin oligarşi tarafından nasıl onaylandığı, kabul gördüğüdür.
      “Sol”da, ilerici ve demokrat kesimlerde egemen olan düşünce, oligarşiyi oluşturan ana holdinglerin “Batıcı” ve “laik” oldukları şeklindedir. Dolayısıyla, “soru”, böylesine “Batıcı” ve “laik” holdinglerin nasıl olup da şeriatçı bir partinin iktidara gelmesine ve 10 yıl iktidarda kalmasına “izin” verebildikleri çıkarsamasından türemektedir.
      AKP, iktidar olduğu 10 yıl boyunca, bir yandan kendi zenginini oluştururken, diğer yandan “islami esaslara dayalı” bir toplumsal ilişkiler ağı oluşturmaya çalışmıştır. Böyle bir durum, yine “sol” mantığın çıkarsamasından hareket edersek, kaçınılmaz olarak oligarşiye karşı bir gelişme olarak değerlendirilebilir.
      Ama ekonomik yapı temeldir; toplumsal ve siyasal yapılar bu ekonomik temelin üzerinde yükselir. Dolayısıyla ekonomik temel değişmediği sürece, AKP’nin “islamcılığı” ya da “yeni-osmanlıcılığı”nın oligarşi açısından “kıymet-i harbiyesi” yoktur. Üstelik Ortadoğu’da “bölgesel güç” olma hesapları yapan oligarşi açısından, AKP’nin “islamcılığı” ve “yeni-osmanlıcılığı”nın yeni “ufuklar” açtığı da bir gerçektir.
      2002 yılından sonra, yani AKP iktidarından sonra oligarşinin “sırra kadem bastığı” da gözlemlenmektedir. Artık oligarşi, eskisi gibi, TÜSİAD ya da İSO şemsiyesi altında doğrudan ve açık biçimde siyasal alana müdahale etme gereksinmesi duymamaktadır. Bu nedenle de, oligarşi unutulmuş ve unutturulmuştur. Bu görünüm ve unutturma altında, artık ülkeyi yönetenin “bir zamanlar” olduğu gibi oligarşi değil, AKP olduğu (özellikle “sol”da) “hüsnü kabul” görmüştür.
      Bu zihniyet, 12 Mart döneminde I. Erim Hükümeti’nin işbirlikçi-tekelci burjuvazinin yalın ve saf iktidarı olarak ortaya çıkmasının yarattığı bir yanılsamadır.
      Mahir Çayan yoldaşın açık biçimde ifade ettiği gibi, “kapitalizm öncesi sınıf ve zümrelerin sömürüyü disipline etmeye yönelik ‘reformlara’ karşı tepkilerini, emperyalizmin ve yerli tekelci-burjuvazinin saf iktidarı olan I. Erim Hükümeti, ‘ilerici, Atatürkçü, reformist’ görünüm altında, küçük-burjuva aydın çevrelerin desteğini alarak, bu çevreleri bu zümreler üzerinde baskı unsuru olarak kullanıp, kırmaya çalışmıştır. Ve ilk dönemde, en radikal küçük-burjuva kanadının bile bu konuda desteğini almayı da başarmıştır.”
      “Ancak, silahlı propaganda, I. Erim Hükümeti’nin gerçek yüzünü ve emellerini, oligarşinin en gerici, en azgın ve terörist yönetimi olduğunu açığa çıkarmıştır. Böylece, Amerikan emperyalizminin ve işbirlikçi yerli burjuvazinin oyununu alt üst ederek, maskesini alaşağı etmiş, kademeli planını bozmuştur. ‘İlerici, reformist, Atatürkçü’ görünümü altındaki açık faşizmin erken doğum yapmasını sağlayarak, küçük-burjuva aydın çevreler de dahil olmak üzere kamuoyunun gözlerini açtı… Küçük-burjuva aydın kamuoyunun desteğini kaybeden emperyalizm-işbirlikçi (tekelci) burjuvazi ikilisi, bu sefer zorunlu olarak, sömürüyü disipline etmeye yönelik bir dizi rasyonelleştirme tedbirlerinden (sarı reformlarından) tavizler vererek, tekrar bu tedbirlerinden zarar görecek olan öteki gerici sınıf ve zümrelerle ortak müşterekler etrafında anlaşmışlardır. Bugün oligarşi içinde tam bir bayram havası hüküm sürmektedir. II. Erim Hükümeti de, bu anlaşmanın ve gericiler arası barışın hükümetidir.” (Kesintisiz Devrim II-III.)
      Daha sonraki yıllarda kurulan MC (Milliyetçi Cephe) hükümetleri de, 12 Eylül askeri darbesi de oligarşinin çıkarlarına denk düşen yönetsel değişimlerdir ve oligarşinin başını çektiği sınıfsal ittifaklarla oluşturulmuşlardır.
      Kesin olan gerçek, oligarşinin ve dolayısıyla emperyalizmin özel bir “ideolojisi”, “laiklik” gibi bir kaygısının olmadığıdır. Asıl olan oligarşinin ve emperyalizmin çıkarlarıdır, onların düzeninin varlığını sürdürmesidir. Bunlar gerçekleştiği sürece “kedinin renginin önemi yoktur”.^[1*]
      Şimdi, AKP’nin iktidar oluşundan on yıl sonra oligarşiyi oluşturan holdinglerin durumuna bir göz atalım.
     

İSO 500 2011
1	TÜPRAŞ	Koç Holding
2	Ford Otomotiv	Koç Holding
3	Oyak-Renault	Renault-OYAK
4	EÜAŞ	Kamu
5	TOFAŞ	Koç Holding
6	Arçelik	Koç Holding
7	Ereğli Demir ve Çelik	OYAK
8	İskenderun Demir ve Çelik	OYAK
9	İÇDAŞ Çelik	İçdaş Grup (Aslan Ailesi)
10	Aygaz	Koç Holding
11	Mercedes-Benz	Mercedes-Benz
12	PETKİM	SOCAR (Azerbaycan)
13	Vestel Elektronik	Collar Holding B.V./Zorlu Holding
14	Çolakoğlu Metalurji A.Ş.	Çolakoğlu Grup
15	Toyota	Toyota
16	Türkiye Kömür İşletmeleri	Kamu
17	BSH Ev Aletleri	Bosch-Siemens (Almanya)
18	Unilever	Ünilever
19	Kroman Çelik	Yücel Boru
20	Milangaz	Demirören Holding
21	Türkiye Şeker Fabrikaları	Kamu
22	Er-Bakır Elektrolitik Bakır	Ahmet Nuri Erikoglu
23	Borçelik	Borusan-Arcelor (Almanya)
24	Sarkuysan Elektrolitik Bakır	-
25	Tosçelik	Tosyalı Holding
26	Türkiye Petrolleri AO	Kamu
27	İpragaz	SHV Energy (Hollanda)
28	Aksa Akrilik Kimya	Akkök Grup
29	Hyundai Assan	Kibar Holding-Hundai (G. Kore)
30	Vestel Beyaz Eşya	Collar Holding B.V./Zorlu Holding
31	Coca-Cola	Özilhan/Yazıcılar
32	Diler Demir Çelik	Diler Grup
33	Goldaş Kuyumculuk	Yalınkaya Grubu
34	KARDEMİR	Yolbulan Ailesi
35	Türk Traktör	Koç Holding
36	PhılSA	Philip Morris-Sabancı
37	Kaptan Demir Çelik	Kaptan Grup
38	Eti Maden İşletmeleri	Kamu
39	Yolbulan Baştuğ Metalurji	Yolbulan ve Baştuğ Aileleri
40	Bosch	Bosch (Almanya)
41	İzmir Demir Çelik	Halil Şahin
42	Aselsan	TSK Güçlendirme Vakfı
43	Yazıcı Demir Çelik	Diler Holding
44	Borusan Mannesmann	Borusan-Mannesmann (Almanya)
45	Yıldız Entegre Ağaç	Yıldızlar Holding
46	BRISA Bridgestone Sabancı	Bridgestone/Sabancı
47	TUSAŞ	TSK Güçlendirme Vakfı
48	Oltan Gıda	Trabzon
49	Konya Şeker	Pankobirlik
50	Eren Enerji	Eren Holding
51	Assan Alüminyum	Kibar Holding
52	Kastamonu Entegre Ağaç	Kiğılı Ailesi
53	Siemens	Siemens (Almanya)
54	Türk Pirelli	Pirelli & C. S.p.A. (İtalya)
55	Yücel Boru	Yücel Boru
56	Enerjisa	Sabancı Holding
57	Toros Tarım	Tekfen Holding
58	Banvit	Görener-Aabar Investments PJS
59	HES Hacılar Elektrik	Boydak Holding
60	Ak Gıda	Akif Şekerci
61	Nursan Metalurji	Sabri Keleş
62	Ege Çelik	Muammer Ünver-Avram Taranto
63	Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü	Kamu
64	Sanko Tekstil	Konukoğlu Ailesi
65	Delphi Automotive	ABD
66	Akçansa Çimento	Sabancı Holding
67	Sütaş	Sadık Yılmaz
68	Hayat Kimya	Kiğılı Ailesi
69	Sasa Polyester	Sabancı Holding
70	Ekinciler Demir-Çelik	Ekinciler Holding
71	Anadolu Efes	Özilhan/Yazıcılar
72	Abalıoğlu Yem	Abalıoğlu
73	Eti Gıda	Kanatlı Ailesi
74	BMC	Çukurova Holding
75	Mogaz Petrol Gazları	Koç Holding
76	Trakya Yağlı Tohumlar	Trakya Birlik
77	Koza Altın	İpek Matbaacılık
78	MMK Metalurji	Magnitogorskiy Metallurgiçeskiy Kombinat (Rusya)
79	Boytaş (İstikbal) Mobilya	Boydak Holding
80	C.P. Standart Gıda	CP Group (Tayland)
81	Goodyear Lastikleri	Goodyear (ABD)
82	Tüprag Metal	Eldorado Gold (Kanada)
83	Besler Gıda	Ülker (Yıldız Holding)
84	ÇİMSA	Sabancı Holding
85	Noksel Çelik	Çukurova Holding
86	MKE	Kamu
87	Bunge Gıda San. ve Tic. A.Ş.	Bunge (ABD)
88	Korteks Mensucat	Zorlu Holding
89	Vestel Dijital	Collar Holding B.V./Zorlu Holding
90	Trakya Cam	İş Bankası
91	Karsan Otomotiv	İnan Kıraç
92	Keskinoğlu Tavukçuluk	Keskinoğlu
93	Otokar	Koç Holding
94	Soma Elektrik	Kamu
95	Yeşilyurt Demir Çelik	Yeşilyurt Ailesi
96	Ülker Çikolata	Ülker (Yıldız Holding)
97	Aksa Enerji Üretim A.Ş.	Kazancı Holding
98	Şenpiliç	Keskinoğlu
99	Özkan Demir Çelik	Özkan Ailesi
100	Tat Konserve	Koç Holding

       
      AKP iktidarının onuncu yılında, İSO’nun 2011 yılı 500 Büyük Sanayi Kuruluşu verilerine göre, ilk 10 “büyük şirket” içinde tartışmasız üstünlük Koç Holding’e aittir. AKP iktidarı öncesinde “kamu kuruluşu” (KİT) olan kurumlar AKP döneminde özelleştirilmiş ve bundan en büyük payı Koç Holding almıştır.
      İkinci “büyük” ise, yine tartışmasız OYAK (Ordu Yardımlaşma Kurumu) olmuştur. Sabancı Holding gerilerken (ki bunda tekstil sektöründeki çöküş kadar, Sakıp Sabancı sonrası meydana gelen miras paylaşımı da etkili olmuştur), yabancı şirketler (“doğrudan sermaye yatırımı” yoluyla) ilk sıraları alırken, Çolakoğlu, Demirören, Zorlu Holding, Akkök, Özilhan/Yazıcılar ve Borusan ön sıralarda yer almışlardır. AKP döneminde tasfiye olan holding ise, 2002 yılında “en büyükler” arasında yer alan Uzanlar olmuştur.
      Özcesi, İSO-500 verilerinin gösterdiği tek gerçek^[2*], AKP iktidarı döneminde, başta Koç Holding olmak üzere, oligarşinin ana gövdesini oluşturan işbirlikçi-tekelci sermayenin daha fazla güçlendiğidir. AKP iktidarının, başta ABD olmak üzere tüm emperyalist ülkelerin “isteklerini” kayıtsız-şartsız yerine getirmesi de bu gerçeğin diğer bir görüngüsüdür.
      Açıktır ki, oligarşi, AKP iktidarı döneminde gücüne güç katmıştır. Geçmiş dönemlerden tek farkı, eskisi gibi “medyatik” olmamalarıdır.
      Yine de İSO-500 verileri sadece sanayi şirketlerini içerdiğinden, oligarşinin bütününü ve ekonomik gücünü tam olarak yansıtmamaktadır. Örneğin, Petrol Ofisi (OMV/Avusturya), Shell, OPET (Koç Holding), Türk Telekom (Oger/Suudi Arabistan), Türkcell (Çukurova Holding), Enka İnşaat ile BİM (Mustafa Latif Topbaş), Migros, Carrefoursa, Tesco-Kipa gibi “perakendeci”ler İSO-500 listesinde yer almamaktadır. Ayrıca “piyasa yapıcı bankalar” (Akbank, Deutsche Bank, Finansbank, HSBC Bank, ING Bank, Ziraat Bankası, Türk Ekonomi Bankası, Garanti Bankası, Türkiye Halk Bankası, İş Bankası, Vakıflar Bankası, Yapı ve Kredi Bankası) da yer almamaktadır. Bu nedenle, oligarşinin bileşimi kadar ekonomik gücü de İSO-500 verilerinin gösterdiğinden çok daha geniş ve büyüktür.









Dipnot
^[1*] Çin Komünist Partisi’nin Mao Zedung sonrasındaki lideri olan Deng Sio Ping’in pragmatizmi özetleyen ünlü sözü şöyledir: “Kedinin görevi fare tutmaktır, fare tuttuğu sürece renginin önemi yoktur”
^[2*] İSO-500 verilerinin gösterdiği bir “diğer” gerçek de, Türkiye halkının ne kadar çok tavuk kanadı tükettiğidir. İlk 100 şirket içinde Şenpiliç, Banvit ve CP Piliç yer almaktadır.