Borsa
     Rekordan Rekora Koşarken

      11 Kasım 2005
      "Merkez Bankası'nın döviz rezervi geçen hafta 1 milyar 192 milyon dolar azalarak, 41 milyar 849 milyon dolar olarak gerçekleşti. Rezervde bu ay içerisinde yaşanan toplam azalma 2 milyar 998 milyon dolara ulaştı."
      18 Kasım 2005
      "Merkez Bankası 'kur sepeti'nin değerini koruyabilmek için alım yaparak piyasalara müdahale etti. Merkez Bankası'nın yılın altıncı, 2001'de geçilen dalgalı kur rejiminden itibaren 14'üncü doğrudan müdahalesiyle piyasadan 3 milyar dolarlık alım yaptığı belirtiliyor.
      Bu yıl içinde yapılan doğrudan alım müdahaleleriyle Merkez Bankası'nın döviz alımı 11,5 milyar dolar seviyesinde bulunuyor."
      24 Kasım 2005
      "Döviz rezervi, geçen hafta 3 milyar 299 milyon dolarlık bir büyüme kaydetti. Bu büyümeyle rezerv 42 milyar 849 milyon dolardan 45 milyar 148 milyon dolara kadar çıktı. Döviz rezervi şimdiye kadar en yüksek noktaya 44 milyar 847 milyon dolarla 28 Ekim'de yükselmişti.
      21 Kasım 2005
      "Konsolide bütçe toplam borç stoku 329 milyar YTL."

Ödemeler Dengesi
(Milyon $)	2004 Ocak-Eylül	2005 Ocak-Eylül
Cari İşlemler Hesabı	-10.619	-16.352
Dış Ticaret Dengesi	-17.505	-24.587
İhracat	47.880	55.405
İthalat	-65.385	-79.992
Finans Hesabı	14.365	25.697
Doğrudan Yatırım	1.514	2.975
Portföy Hesabı	4.455	8.960
Diğer Yatırımlar	8.396	13.762
Net Hata ve Noksan	43	3.986
Genel Denge	3.789	13.331
Rezerv Varlıklar	-3.789	-13.331
Resmi Rezervler	-1.465	-8.561
IMF Kredileri	-2.324	-4.770
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Kasım 2005.

      Ödemeler dengesi hesabına bakıldığında, Ocak-Eylül 2005 dönemindeki dış ticaret açığı 24,5 milyar dolar olmuştur. Bu dış ticaret açığının bir bölümü, işçi dövizleri ve turizm gelirleri ile karşılanmış ve geriye kalan 16,4 milyar dolarlık döviz ihtiyacı (cari işlemler açığı) "dış kaynak"lardan sağlanmıştır.

(Milyar $)	İç Borç	Dış Borç	Toplam
2002	91,7	130,2	221,9
2003	139,3	145,3	284,6
2004	167,3	161,8	329,1
2005 Ekim	180,2	161,8	342,0
(Milyar $)	Toplam Dış Borç	Kısa Vadeli	Uzun Vadeli
2002	130,2	16,4	113,8
2003	145,3	23,0	122,3
2004	161,8	31,9	129,9
2005-II	161,8	33,5	128,3
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB.

      "Dış kaynak" ise, kısa ve uzun vadeli dış borçlanmadan başka bir şey değildir. Ödemeler dengesi hesaplarında "portföy" ve "diğer yatırımlar" kalemleri kısa vadeli borçlanmaya, yani "sıcak para"ya denk düşmektedir. Buna ek olarak "kaynağı belli olmayan döviz girişleri"nin yer aldığı "net hata ve noksan" kalemi de eklendiğinde, Ocak-Eylül 2005 döneminde ülkeye giren "sıcak para" yaklaşık 26,7 milyar dolar olmaktadır. Borsaya giren "sıcak para" miktarı ise 9 milyar dolardır.
      Bu "sıcak para"yla 16,4 milyar dolarlık dış ticaret açığı finanse edilmiş ve kalan bölümüyle iç ve dış borçların faiz ödemeleri yapılmıştır.
      Cari işlemler açığına ilişkin yapılan tüm tartışmalar ve yorumların, "sıcak para"yla yapılan bu "finansman"ın sürdürülüp sürdürülemeyeceği üzerinde yoğunlaşmasının nedeni de budur. Eğer bu sürdürülemezse, ekonomik krizin, dış ödemelerin yapılabilmesi için gerekli dövizin bulunamamasıyla patlak vereceği hesaplanmaktadır. Oysa aynı "sıcak para" ile iç borç faiz ödemeleri de finanse edilmektedir. Ülkeye giren dövizlerde azalma olduğu takdirde, özellikle iç borç faiz ödemeleri için Merkez Bankası'nın emisyon miktarını artırmaktan, yani karşılıksız para basmaktan başka çaresi de yoktur.
      Doğal olarak ekonomik kriz, ithalat giderleri ve iç borç faiz ödemeleri için kullanılan döviz girişinin kesintiye uğramasına paralel olarak gündeme gelme olasılığı taşımaktadır. Bu ise, bir yönüyle ithalat ve iç borçlanmanın artışına, diğer yönüyle uluslararası para-sermayenin hareketine bağımlı bir gelişmedir.
      İddia edildiği gibi, uluslararası para-sermaye, "siyasi istikrar"a bakarak bir ülkeye yönelmez. Belirleyici olan, para-sermayenin kazancıdır. Eğer bir ülke yüksek faiz politikası izleyerek, diğer ülkelerden daha fazla "getiri" sağlıyorsa, para-sermayenin yönü bu ülkeye doğru olacaktır.
      Yine de uluslararası para-sermayenin hareketi sadece yüksek faizle belirlenmemektedir.
      Emperyalist ülkelerdeki sermayenin finansman ihtiyacı tarafından da belirlenmektedir. Daha önceki dünya ekonomik bunalımlarında açıkça görüldüğü gibi, emperyalist ülkelerin finansman ihtiyacındaki artış, geri-bıraktırılmış ülkelerdeki "sıcak para"nın emperyalist ülkelere doğru hareketine yol açmaktadır. Geri-bıraktırılmış ülkelerin yüksek faiz politikası bile bu hareketi engelleyememektedir.
      Özetlersek, Türkiye ekonomisinin ithalata dayalı bir tüketim yapısına dönüşmesiyle birlikte ortaya çıkan dolarizasyon ve dış ticaret açıklarının finansmanı, asıl olarak emperyalist dünya ekonomisinin hareketine bağımlıdır. İstenildiği kadar "siyasi istikrar" sağlanmış olsun, emperyalist ekonomilerdeki değişmeler doğrudan (şiddetle) yansır. En ağır ekonomik kriz de, bu değişmelerle ortaya çıkacak olanıdır.
      Şüphesiz ülke içindeki gelişmelerden (ekonomik, sosyal ve siyasal) kaynaklanan "kriz" olasılıkları da mevcuttur. Ancak bu "kriz" geçici özelliklere sahiptir, ülke içindeki gelişmeler bir ölçüde kontrol altına alındığında uluslararası finans kuruluşlarının devreye girmesiyle (IMF) geçiştirilebilir niteliktedir.
      Ancak AKP hükümetiyle birlikte "bıyıklı yabancılar" denilen "yurtdışı yerleşik vatandaşlar"a ait "sıcak para", her durumda büyük risk altındadır. "İslami sermaye" olarak tanımlanan, ödemeler dengesi hesaplarında "net hata ve noksan" kaleminde görünen döviz girişi, AKP hükümetinin varlığına bağlı durumdadır. Dolayısıyla AKP hükümetinin zayıflaması ya da iktidarı kaybetme durumunda bu "islami para-sermaye"nin hızla ülkeyi terk etmesiyle bir kriz çıkma olasılığı mevcuttur. Prof. Hanke'nın "Türkiye, kendi kendinin neden olduğu finansal çöküş" iddiasının dayanağı da burasıdır.
      Bu koşullar ve olasılıklar içinde Türkiye ekonomisine ilişkin daha pek çok "kriz senaryoları" yazılacağı gibi, "kriz yok" edebiyatı da sürüp gidecektir.
      Sorun, ekonomik bir krizin nasıl ve ne zaman patlak vereceği değildir. Sorun, geleceğin her türlü belirsizlik içinde bulunduğu koşullarda insanların yaşamlarını nasıl sürdürebilecekleri ve bu belirsizlik koşullarında sosyal ve siyasal olayların ne yönde evrileceğidir.

Dipnotlar
^[1*] Diğer taraftan Washington Times AKP hükümetiyle birlikte Türkiye'de "islami faşist" bir yönetimin işbaşında olduğuna ilişkin yayınlar yapmaktadır.
^[2*] Egemen Bağış, Financial Times'e gönderdiği "okuyucu mektubu"nda Prof. Hanke'ye şöyle "giydirmektedir":
      "Türkiye'deki mali bir kriz hakkındaki kehanetlerini duyunca Prof. Hanke'nin on yıl önce aynı tahminleri yeniden ortaya attığı 1997 yılında mıyız diye saatime baktım... Geçmişteki mali krizler, kendi ele avuca sığmayan, şişkin ekonomik sistemini yaratan zayıf bir siyasi yapının ürünüydüler. Türk seçmeni Kasım 2002'de bunların hepsini rafa kaldırdı... Bir tekzipçi olarak, uyarmalıyım ki lira dalgalı kurda, iktidarda AKP var ve tarih Kasım 2005."