Mevcut Durum
     ve RefahYol Hükümeti

        "1980 dünya ekonomik buhranı koşullarında, 12 Eylül askeri cuntasının varlığıyla oluşturulmuş olan sömürücü sınıflar arasındaki 'consensus' 1990'larda bozulmuştur. Sanayi teşviklerinin dağılımı, ihracata uygulanan vergi iadesinin kullanımı, ilkin orta sermaye kesimleri arasında farklılaşma yaratmış ve giderek bir kısım orta sermaye kesimleri işbirlikçi-tekelci burjuvaziden uzaklaşmaya başlamıştır. Emperyalist tekellerin çıkarlarına uygun olarak gümrük tarifelerinde yapılan indirimler sonucu emperyalist metaların ülkeye yoğun girişi ve bunların ticaretiyle uğraşan yeni bir kesimin ortaya çıkartılması, Anadolu tüccarını zor duruma sokmuştur. Bu da, Anadolu tüccar kesiminin emperyalist tekellere ve dolayısıyla işbirlikçi-tekelci burjuvaziye tavır almasını getirmiştir. Emperyalist metaların ülkeye yoğun bir biçimde girişi ve bunun ticaretinin ayrı bir kesimin elinde olmasıyla zor duruma düşen Anadolu esnafları, ister istemez geleneksel metaların satıcısı olmakla sınırlı kalmışlardır. Bu da, Anadolu esnafı ile geleneksel meta üreticisi küçük ve orta sermaye kesimlerini daha fazla birlikte hareket etmeye yöneltmiştir. Bu yönelimin siyasal yansısı ise, geleneksel olarak DYP'de toplanan kesimlerin RP'ye yönelmeleri olmuştur. RP'nin seçimlerde elde ettiği başarıların temelinde bu siyasal dönüşüm yatmaktadır.
        Ancak 1980-90 arasında uygulanan ekonomi-politikalar, tüm toplumsal ilişkilerde olduğu gibi, sömürücü sınıflar arasında da bir dizi ayrışma ve parçalanma ortaya çıkarmıştır. T. Özal'ın 'keyfi yönetimi' olarak yorumlanan ekonomik uygulamalar, kimi zaman yeni bir zengin kesimi ortaya çıkarırken, kimi zaman eski sömürücü kesimlerin kendi içlerinde farklılaşmasını sağlamıştır. Tümüyle küçük ve orta sermayenin emperyalist üretim ilişkilerine tabi kılınması, kılınamayanların tasfiyesi ve yerlerine yenilerinin konulması olarak tanımlanabilecek ekonomik uygulamalar sonucunda, küçük ve orta sermaye kesimleri bölünmüştür. Bu bölünmüşlük, siyasal planda, birbirinden farklı partilerin ortaya çıkması ve milletvekili transferleriyle kendisini ortaya koymuştur. Bu ortamda Refah Partisi, küçük ve orta sermaye kesimleri içindeki bölünmüşlüğü, belli bir ortak çıkar etrafında birleştirme işlevini üstlenmiştir. Bunu yerine getirebildiği oranda siyasal olarak gelişeceğini varsayan RP, hükümet kuruluşunda görüldüğü gibi, hükümet olabilmek için her türlü tavizi vermiştir. Refah Partisi'nin bugünkü oy gücünü koruyabilmesinin tek yolu, çıkarlarını ortaklaştırmaya çalıştığı küçük ve orta sermaye kesimlerine yeni olanaklar sağlamaktan geçmektedir. Bu da, ancak hükümet olmakla olanaklıdır. Devlet olanaklarını artan oranda küçük ve orta sermayeye yöneltmek isteyen RP, mevcut koşulların kendilerine getirdiği engelleri düşünmeksizin hükümet kurmuşlardır." [1*]

        "Gümrük Birliği anlaşmasında açık biçimde görüldüğü gibi, emperyalist ülkelerin içinde bulundukları ekonomik durgunluk ve aşırı-üretim, geri-bıraktırılmış ülkelerdeki iç pazarı önemli hale getirmektedir. Bu ise, geri-bıraktırılmış ülkelerin iç pazarına yönelik üretim yapan yerli küçük ve orta sermayenin büyük bir zarara uğraması anlamına gelmektedir. Küçük ve orta sermayenin mülksüzleştirilmesi olarak da gelişecek olan bu süreç, ister istemez, bu ülkelerde üretimi artırmaya yönelik her türlü ekonomi-politikanın terk edilmesi anlamına gelmektedir. IMF' nin açıklamalarında görüleceği gibi, geri-bıraktırılmış ülkelerde tüketimi artırıcı önlemler desteklenmekte, ancak üretime yönelik teşviklere karşı çıkılmaktadır.
        İşte Refah Partisi'nin bugün karşı karşıya olduğu ikilem burada ortaya çıkmaktadır. Bir yandan, küçük ve orta sermaye kesimlerine yeni kredi olanakları sağlayarak, yatırımları hızlandırmak istenilirken; diğer yandan, bulunabilecek özel kredi olanaklarının bu alanda kullanılmasıyla meydana gelecek üretim artışının pazarlanması sorunu ortaya çıkmaktadır.
        Bu durumda Refah Partisi, yerli küçük ve orta sermayeye 'ihracat' yolunu göstermekden başka bir çözüme sahip değildir. Bütün umudu, bu ihracat için İran, Irak gibi 'müslüman ülkeler'in belli bir kolaylık göstermesine bağlanmıştır.
        Ancak böyle bir gelişme, yerli küçük ve orta sermaye ürünlerininin satışıyla varlıklarını sürdürmek durumunda olan Anadolu esnafını daha da zor duruma sokacaktır. İç pazarın, tümüyle emperyalist metalara terk edilerek, küçük ve orta işletmelerin ürünlerinin 'müslüman' ülkelere yöneltilmesinin ortaya çıkaracağı bu gelişme, kaçınılmaz olarak Refah Partisi'nin önemli bir oy kaybına neden olacaktır. (Burada hemen belirtelim ki, bu yönüyle RP ile MHP aynı tabana sahiptir. Sadece MHP, 'Türki Cumhuriyetler'i esas alırken, RP 'müslüman ülkeleri' esas almaktadır. MHP' nin yönelimi, DYP-CHP hükümetleri döneminde denenmiş, ancak önemli bir sonuç getirmemiştir. Bu da, MHP'nin gelişen milliyetçilik dalgasına rağmen, beklediği oranda oy alamamasının nedeni olmuştur.)" [2*]

        "... tüm bu görüntüler, RP'nin temsil ettiği sınıfların niteliği ile bağlantılıdır. Özellikle orta sermaye kesimlerinin 1980 sonrası ekonomik ilişkiler ağı içinde yeni tip personele gereksinmesi vardı. Bu yeni personelin, uluslararası ticari ilişkileri yürütebilecek ve günümüzdeki teknolojiyi kullanabilecek bir niteliğe sahip olması gerekiyordu. Faks, bilgisayar vb. araçların yaygın kullanımı, devletin mali işlemlerde bilgisayar uygulamalarına geçmesi, orta ve küçük sermaye kesimleri için bu personeli bulmayı kaçınılmaz hale getirmişti. Oligarşinin kendisi için de gerekli bu insan gücünü, kendi denetimindeki üniversitelerden sağladığı koşullarda, orta ve küçük sermaye kesimlerinin fazla bir seçeneği de bulunmuyordu. Üstelik buralarda eğitilmiş bu personele ödenen yüksek ücretler, bu kesimler için daha yüksek bir maliyet anlamına geliyordu. İşte böyle bir ortamda buldukları çözüm, kendi siyasal kadroları aracılığıyla kendisine uygun personel yetiştirmek ve bunları olabilen en düşük ücretle istihdam etmek olmuştur. Bunun için denetimlerinde tuttukları İmam-hatip okullarının liseye dönüştürülmesi ve daha sonra da imam-hatip lisesi mezunlarının normal lise mezunları ile eşitlenmesi sağlanarak kendisi için gerekli personeli üniversitelere sokma olanağı bulmuşlardır. Daha ilkokul yıllarından itibaren Vakıf yurtları aracılığıyla kendi denetimlerine aldıkları yoksul köylü çocuklarını, bu yurtlardaki dini kurallarla koşullandırmakta ve yönlendirmektedirler. 12 Eylül askeri yönetimi aracılığıyla oligarşinin bu kesimlere tanıdığı bu gelişme koşullarında, gittikçe palazlanan orta sermaye kesimlerinin Suudi kaynaklarından sağlanan kredilerle beslenmesi, oligarşinin politik amaçlarıyla da çakışmaktaydı." [3*]