19. yüzyıl başlarının Alman felsefesi, marksizmin bir kaynağıdır; daha önce de bu konuyu incelemek fırsatını bulmuştuk ("Giriş" bölümüne ve birinci derse bakınız).
      Biliyoruz ki, 1789 Devriminin hayranı Hegel, Fransız Devriminin olaylar üzerinde yaptığı devrime benzer bir devrimi, fikirler planında yerine getirmek istemişti. Diyalektik buradan geliyor: nasıl devrim, sonsuz sanılan feodal düzene son verdiyse, diyalektik de aynı şekilde sonsuzluğuna inanılan gerçekleri tahtından indiriyor: tarihte karşıt fikirlerin hareket verdiği bir süreç görüyor. Alman burjuvazisinin (sayfa 283) 18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başındaki eğilimleri, ideolojik olarak bu şekilde ifadesini buluyordu. Bölünmüş durumdaki Almanya, henüz feodal düzen altında bulunuyordu ve genç Alman burjuvazisi, Fransız burjuvazisinin, Rhen'in öte yanında büyük bir ustalıkla yaptığı şeyi kendisi için de yerine getirmenin düşünü görüyordu. Ama henüz çok zayıf olduğu için, bu tarihsel görevi yerine getirecek durumda değildi; işte Hegel'in köklü yetersizliğini, yani onun idealizmini açıklayan da budur. İdealizm, her zaman, nesnel bir güçsüzlüğün yansısıdır. Feodaliteyi yere çalmaya can atan ama buna yeteneği olmayan bir burjuvazinin teorik ifadesi olan Hegel'in felsefesi, Engels'in deyimiyle bir "büyük başarısızlık" oldu.^[38] Diyalektik gelişme, böylece, salt düşüncel (ideal) kalıyor. Üstelik, feodal Prusya devletinin^[39] safına geçerek, bu devletin, Fikrin (Idee) zorunlu tarihsel ifadesi olduğu sonucuna varıyor. Diyalektik, böylece varolanın ülküleştirilmesi batağına batıyor. Onun hareketi, ancak zihinlerde devrim yapabilen bir sınıfın güçsüzlüğüyle durdurulmuştur. Bununla birlikte, 1831'de ölen Hegel'in hemen arkasından gelen kuşağın burjuva filozoflarının, feodal ruhban zümresine karşı savaşımları, onları 18 yüzyıl tanrıtanımaz Fransız materyalizminde sınıf düşmanlarına karşı silahlar bulmaya götürecekti. Bu dönem, Ludwig Feuerbach'ta kişileşir Onun Hıristiyanlığın Özü (1841) adlı kitabı, "Materyalizmi tahtına" yeniden oturttu. O, her ikisi de liberal Alman burjuvazisinden gelme olan Marx (doğumu 1818) ve Engels (doğumu 1820) üzerinde kuvvetli bir etki yapmıştır. Ama Feuerbach'ın materyalizmi mekanist bir materyalizm olarak kalıyordu (dokuzuncu derse bakınız). Feuerbach, haklı olarak, insanda bir doğa ürünü görüyor. Ama insanını aynı zamanda, doğayı değiştiren bir üretici olduğunu ve toplumun kökeninin burada olduğunu görmüyor. Bilimsel bir tarih anlayışından yoksun olduğu (sayfa 284) için Feuerbach, onun yerini, ne olduğu belli olmayan bir sevgi diniyle, yani bir idealizme dönüşle dolduruyor. Alman burjuvazisinin güçsüzlüğünü ifade eden güçsüzlük, 1848'de, feodallere karşı kendi devrimini zaferle yürütemezdi.
      Marx'ın, diyalektik materyalizmin hazırlanışıyla, tamamen bilimsel olan ve aynı zamanda hem Hegel'in idealist diyalektiğini, hem de Feuerbach'ın mekanist materyalizmini aşan bir felsefe ortaya koyduğunu biliyoruz.^[40] Diyalektik materyalizmin ilk açıklaması, Marx'ın 1845 ilkyazında kaleme aldığı Feuerbach Üzerine Tezler ile verildi. Onbirinci tez, klasik Alman felsefesinden marksizme geçişi ifade eder:

      19. yüzyılın başlangıcında İngiltere, ekonomik bakımdan en ileri ülkeydi. 18. yüzyılın sonunda, İngiliz burjuvazisi, manüfaktürden fabrikaya, yani makinelerin kullanılmasına, geçen ilk burjuvazi olmuştu; böylece büyük sınai üretim, kapitalist toplumun teknik temeli doğuyordu.
      "İnsan toplumunda maddi yaşama araçlarının üretim ve değişimini yöneten yasaların bilimi"^[42] ekonomi politiğin açılıp gelişmesine nesnel olarak elverişli koşul.
      Büyük İngiliz iktisatçıları Adam Smith ve David Ricardo, emek-değer teorisinin kurulmasında ilk adımları attılar. Ama, metaların değişiminin ötesinde, insanlar arasındaki nesnel ilişkileri yakalayamadılar. Onun için de, her metaın değerinin, o metaın üretimi için toplumsal bakımdan gerekli emek zamanı ile belirlendiğini göremediler. Marx'ın büyük değeri, kesin olarak, değişim-değerinin gerçek niteliğini, (sayfa 285) toplumsal emeğin billurlaşması ile tanımlaması oldu. Böyle yapmakla, Marx, kuvvetli sınıf çıkarları buna karşı çıktığı için kapitalizmin tahlilini sonuna kadar götürmeye gücü yetmeyen İngiliz ekonomi politiğinin sınırlarını aşıyordu. İktisatçılar, kapitalizmin sonsuz olduğunu sanıyorlardı.
      Marx, artı-değer'i buluşuyla, ekonomi politiğe kesin bir sıçrama yaptırdı.

      Modern sosyalizmin tohumunu 18. yüzyıl Fransız filozoflarının materyalizminde aramak gerekir, bilimsel sosyalizm bu modern sosyalizmin açılıp gelişmesidir. Helvetiuslar, d'Holbachlar vb., hiç de sosyalist değillerdi. Ama onların -insanın doğal iyiliği, deneyimin, alışkanlığın, eğitimin büyük gücü, fizik ve toplumsal ortamın karakter ve töreler üzerindeki belirleyici etkisi vb. gibi- bellibaşlı tezleri, onların materyalizmini, "... zorunlu olarak komünizme ve sosyalizme bağlar... Eğer koşullar insanı biçimlendiriyorsa, bu koşulları insanca biçimlendirmek gerekir."^[44]
      Komünizm için yaşamını veren Gracchus Babeuf (sayfa 286) (1797'de Termidor burjuvazisi tarafından giyotinle idam edilmiştir), 18. yüzyıl filozoflarının öğretilisiydi.^[45] Marx'ın öncelleri, üç büyük ütopyacıya, Fransız Saint-Simon, Fourier ve İngiliz Owen'a gelince, bunlar, 18. yüzyıl materyalizmini yürekten benimsemişlerdi. Modern sosyalizm hakkında, Engels'in "Her yeni teori gibi, modern sosyalizm de, kökleri maddi ekonomik olguların derinliklerinde bulunmakla birlikte, önce, eldeki hazır zihinsel birikime bağlanmak zorundaydı."^[46] şeklinde değerlendirmesi böylece doğrulanmış oluyor.
      Ama Marx'tan önceki sosyalizm, henüz bilimsel değildi. Ütopik bir sosyalizmdi. Fransız sosyalizmi bunun büyük bir bölümünü oluşturur; ama aynı zamanda, bazı Alman düşünürlerini ve büyük İngiliz teorisyeni Owen'ı da kapsar.

      Ütopik sosyalizm, kapitalist toplum tarafından yaratılmış olan koşullar içinde doğmuştur. Burjuvazi, feodal düzene karşı, özgürlük ve kardeşlik adına savaşım vermişti. Oysa onun egemenliği Fransa'da ve 1ngiltere'de toplumdan bir orman yarattı. Kapitalizm çerçevesi içinde sanayinin gelişmesi, işçilerin sömürülmesi koşuluna dayandığı için, zenginlikleri elinde bulunduran burjuvaziye bolluk ve iktidar sağlayan yeni feodallikler, para feodallikleri oluşurken, toplumun öteki kutbunda emekçi sınıfların yoksulluğunun korkunç oranlarda arttığı görüldü.
      Ütopik sosyalistlerin hareket noktası, bu durumu, sanayinin gelişmesini sağladığı için burjuva iktisatçıların "doğal" olarak gösterdikleri bu durumu, mertçe, korkusuzca ortaya koymak oldu. Ütopyacılar, düzeni kıyasıya eleştirdiler. Fourier'nin deyişine göre, bu düzende "yoksulluk, aşırı bolluğun kendisinden doğmuştu". (sayfa 287)
      Saint-Simon (1760-1825), kapitalizmin bağrında, üretimin anarşik bir biçimde sanayiciler arasındaki acımasız bir savaşım içinde geliştiğini, yığınlar için en büyük acıları bunun doğurduğunu belirtiyor. Sanayinin gelişmesinin insanlara mutluluk getireceğine inanmış olan Saint-Simon, usa uygun bir üretim örgütünün, doğayı ortaklaşa işletmek için birleşmiş insanların elinde sağlayacağı yararları anlatıyor. Böylece insanın insan tarafından sömürüsü ortadan kaldırılacak; "insanları yönetmekten, şeylerin yönetimine"^[47] geçilecektir.
      Charles Fourier (1772-1837), kapitalizmin bunalımlarını inceliyor; rekabetin yıkıcı etkilerini suçluyor. Özellikle spekülasyon ve ticaretin kötülüklerini ortaya koyuyor. Erkeklerle kadınların eşitliğinden yana olan Fourier, kadınların burjuvazi tarafından sömürülmelerine karşı keskin bir eleştiri yürütüyor. Devleti, egemen sınıfın çıkarlarının savunucusu olarak nitelendiriyor, ve daha önce savaşım vermiş olduğu hıristiyan dinine dönen burjuvazinin, artık kendi işine gelen tevekkül gibi "ahlaki" fikirleri nasıl yaydığını gösteriyor. Bu kötülüklere karşı çare olarak Ortaklaşma'yı ileri sürüyor. Mülk sahipleri, servetlerini, emeklerini, yeteneklerini birleştirerek, küçük üretim toplulukları (phalansteres) halinde örgütleneceklerdir, falansterler yetkinleşme, ilerleme yetisi sonsuz olan insanlığa uyumlu bir açılıp gelişme olanağı sağlayacaktır. Ücret sistemi ortadan kaldırılacak; eğitim politeknik olacak; çekici nitelik taşıyan çalışmadaki şevkli yarışma, kamunun yararına yönelecek; gezegenin zenginliklerini değerlendirecek olan büyük şantiyeler kurulacak.^[48]
      18. yüzyıl materyalistlerinin öğretilisi olarak insanın özelliklerinin (erdem ya da kusurlarının) ortam koşullarının bir ürünü olduğuna derin bir şekilde inanan genç fabrikatör Robert Owen (1771-1858), İngiltere'de yapılan sanayi devriminin herkesin mutluluğu için elverişli koşulları yarattığını (sayfa 288) kabul eder. Önceleri insansever bir patron olan Owen, New-Lamarck iplik yapımevini "... sarhoşluk, polis, yargıç, dava, yoksulları koruma yasaları, sadaka nedir bilmeyen örnek bir göçmen topluluğuna dönüştürdü."^[49]
      Daha sonra komünizme vardı: yani büyük sanayi ile gelişmiş olan üretici güçler, kolektif mülkiyet olmalıdır ve topluluğun bütün üyeleri bu mülkiyetten eşit olarak yararlanmalıdırlar. Owen, üretim ve tüketim kooperatifleriyle toplumun komünist örgütlenmesini hazırlayabileceğini düşündü (kapitalist okyanus için birer ada olan bunlar, ortadan kaybolmaya mahkumdular).
      Büyük ütopyacıların, Marx ve Engels'in belirtmekten hoşlandıkları, yüksek değerleri olmuştur. Onlar, tam gelişme halindeki kapitalizmin eksikliklerini gördüler, tanımladılar ve haber verdiler ve kapitalizmin, kendisini sonsuz sandığı bir zamanda, onun sonunu görebildiler. İnsanın insan tarafından sömürüsünü ortadan kaldırmak istediler. İlerici bir eğitimin savunucuları olan ütopyacılar, insanlığın mutluluğunun bu dünyada olanaklı olduğu inancı ile insanlığa inandılar, güvendiler. Bu bakımdan sosyalizm tarihinde birinci sırada önemi olan bir yer tutarlar.
      Bununla birlikte toplumu değiştiremediler. Neden?
      Büyük ütopyacılar kapitalizmin birinci döneminde yeraldılar: bu dönemde kapitalizmin çelişkileri, üretimde anarşi yaratarak ve yığınların yoksulluğuna neden olarak gelişmeye başlıyorlar. Ama, kapitalizm, nesnel olarak, kapitalizme karşı savaşım verme, onu yenme ve sosyalist toplumu kurma yeteneğinde bir gücün düzenin bağrında kendisini ortaya koyabilmesi için henüz çok gençtir. Bu güç, kapitalist burjuvazinin gelişmesinin zorunlu olarak yarattığı proletaryadır, çünkü burjuvazinin bütün gücü, bütün iktidarı, proletaryayı sömürmesine dayanır.
      19. yüzyılın başında proletarya sayıca az, zayıf, rekabet yüzünden, dağınık ve ufalanmış durumdaydı. Burjuvaziye karşı proletaryanın bir sınıf savaşımı vardır, ama henüz (sayfa 289) başlangıç halinde, yani örgütlenmemiş bir durumdadır; proletaryanın, bu evrede, hemen önündeki en yakın istemlerden, özellikle işgününün kısaltılmasından başka bir amacı olamaz. Geleceğe ait perspektiflere sahip olmak için çok acı çeker. Siyasal planda ise proletarya, henüz burjuvazinin (özellikle Fransa'da proletaryayı feodal artıklara karşı savaşımında kullanan burjuvazinin, böylelikle 1830'da proleterlerin Bourbonlar'ı kovup onun yerine bir burjuva kral Louis- Philippe'i koymak üzere yardım ettikleri burjuvazinin) vesayeti altındadır.
      Burjuvazinin içinden çıkmış olan büyük ütopyacılar, sömürülen proletaryanın ıstıraplarını acıyla kaydediyorlar. Ama bizzat bu durum, onların,. proletaryanın içinde sakladığı, ve burjuvazinin kendisini sonsuz sandığı sırada, proletaryayı, geleceğin sınıfı yapan büyük gücü görmelerine engel oluyor.^[50]
      Sonuç olarak: zamanlarının toplumunda onu ortadan kaldırmak için nesnel çareler bulamadıklarından, ütopyacıların, düşüncel bir plan kurmaktan başka çıkar yolları yoktur.
      Acıklı gerçeğin karşısına koydukları kusursuz, yetkin bir toplumun tamamlanmış tanımlamasını, kendi kafalarından çıkarıyorlar. Ama kapitalist toplumun gelişme yasalarını bilmedikleri için, eleştirdikleri toplumla düşledikleri toplum arasındaki nesnel bağı bulup ortaya koyamıyorlar. Onların sosyalizmlerinin "ütopik" olarak nitelendirilmesi bundan ileri gelir. Böylece, "aklın" adil bir toplum yaratma yeteneğinde olduğunu düşünen 18 yüzyıl filozoflarının öğretilileri idealistçe davranıyorlar Adalete ve ahlaka başvuruyorlar.
      Peki, yeni toplumu gerçekleştirmek üzere hangi çareleri (sayfa 290) ileri sürüyorlar? Sınıf savaşımının yaratıcı gücünü akıllarından geçirmedikleri için -zaten anarşiyle bir saydıkları yığınların siyasal eyleminden korkuyorlar- başvuracakları tek kaynakları var: öğüt. Onun için, yazılarıyla, örnek-topluklarla, insanları, sistemlerinin yetkinliğine inandırmaya çalışıyorlar.
      Saint-Simon, emekçilerin partisinin,^[51] bu partinin "manifestosunun ilanından kırksekiz saat sonra yaratılmış olacağını" ve gene "dini reddetmemek gerektiğini, çünkü sosyalizmin de bir din olduğunu" ifade ediyor. Kendi fikirlerinin gerçekleşmesine razı olacağı umuduyla, iktidara sahip olan burjuvaziyi, bütün güçleriyle kendi fikirlerine döndürmeye çalışıyorlar. Bu bir ütopyadır, çünkü burjuvazinin sınıf çıkarları sosyalizmle mutlak bir çelişki halindedir.
      İşte bunun içindir ki, Saint-Simon, Fourier, Owen, başarıya ulaşamadılar. Marx'ı büyük ütopyacılardan ayıran şey, düşüncel bir toplum planı tasarlamak yerine, sosyalizmi, bilimsel temeller üzerine kurmuş olmasıdır. Her ne kadar kapitalizm konusundaki eleştirileri, genellikle çok keskin olduysa da, büyük ütopyacılar, Marx'a kesin bir üstünlük sağlayacak olan tarihsel materyalizme, toplumlar bilimine sahip değillerdi henüz. O zaman, kapitalist sömürünün sonuçlarını ortaya çıkarmakla birlikte, bunların ancak mekanizmasını yakalayabildiler. Bir karşı-tepki ile, proletaryanın, kapitalizmin yıkılmasında zorunlu olarak oynayacağı rolü bulup ortaya koyamadılar. Onların teorik güçsüzlüğü, pratik bir güçsüzlükte ifadesini bulur.^[52] (sayfa 291)
      Marx'ın sayesinde bilim, ütopyanın yerini alır. Marx'ın sayesinde, ütopyacıların düşü, sosyalizm, gerçek olur.

      İşçi hareketi ile bilimsel sosyalizm arasındaki kaynaşma, somut olarak nasıl gerçekleşti? Proletaryanın öncülerini biraraya toplayan ve örgütlendiren, ve bilimsel sosyalizmle silahlanmış olarak, bütün işçi sınıfının ve müttefiklerinin devrimci savaşımını yöneten bir partinin kuruluşuyla.
      Bu, Marx ve Engels'in Manifesto'da görevini belirledikleri devrimcilerin partisidir. Devrimciler, uluslararası planda ve her ülkede, proletaryaya "proleter hareketin yürüyüş çizgisini, koşullarını ve sonal genel sonuçlarını açıkça anlama üstünlüğü"^[63] getirirler.
      Partinin gerekliliği, bilimsel sosyalizmin temel bir verisidir. Tarihsel ve diyalektik materyalizmin öğretilerine uygundur. Niçin? Çünkü, burjuvazi tarafından sömürülen proletaryanın burjuvaziye karşı savaşıma maddi olarak vardığı doğru ise de, bu, hiç de proletaryanın bilincinin kendiliğinden sosyalist olduğu anlamına gelmez. Kendiliğindenlik tezi marksizme aykırıdır; devrimci teori bir bilimdir ve kendiliğinden bir bilim yoktur.^[64] (sayfa 298)
      Ne Yapmalı?'da Lenin, kendiliğindenliğin klasik bir eleştirisini yapmıştır. Bunu anımsatmak gerekir, çünkü, kendini marksist sananların çoğu, marksizmin "sınıf içgüdüsü" ile aynı şey olduğunu söylerler. Bu kanı, insanı, eğitilmiş proleter ile, savaşım vermek istediği halde kendi çıkarları hakkında doğru bir bilince sahip olmadığı için vuruşlarının hedefini gerektiği gibi seçemeyen bir proleteri aynı yere koymak demektir.
      Niçin sosyalizm, proletaryanın kendiliğinden bir ürünü değildir? Çünkü kapitalist toplumda, proletaryaya kendiliğinden sunulan ideoloji, burjuva ideolojisidir. Bu ideoloji, örneğin erdem, "her zaman ödülünü gördüğü"ne göre, insanları, "sabretmeye" davet eden, din ya da okulda öğretilen ahlaktır. Burjuva ideolojisinin, gelenek kuvvetinden başka iktidardaki burjuvazinin emrinde olan güçlü maddi araçları da vardır.

      Yüz yıldan beri, işçi sınıfı, sosyalizmin görüş keskinliğini ve öngörü yeteneğini ölçebilmiştir. Karşılık olarak da, emekçiler, bu bilimi gittikçe daha derinlemesine özümleyerek deneyimlerini artırmışlardır. Bu, teori ile pratik arasındaki aralıksız değişim, alışveriş, bilimsel sosyalizmi her çeşit eskimeye karşı güven altına alır: gene burada da sosyalizmin bilimsel niteliği kendisini ortaya koyar, çünkü gerçek bilim daima ilerler.
      Bilimsel sosyalizmin teoride ve pratikte ilerleme tablosu, Manifesto'dan bir yüzyıl sonra gerçekten olağanüstü bir (sayfa 301) durumdadır. Böylece Marx'ın şu sözü gerçekleşiyor: "Teori, yığınların içine girdiği andan başlayarak, maddi bir güç haline gelir."^[69]
      Marx ve Engels'in yapıtını sürdürenler, bilimsel sosyalizmi yeni genellemelerle silahlandırmayı ve artık tarihsel duruma uygun olmayan tezleri atmayı bildiler.
      Örnek: Kapitalizm, 20. yüzyılın başında emperyalist evresine girdiğinde, Lenin, sosyalizmin ilkelerine dayanarak, emperyalizmin işçi hareketinde yarattığı koşulları tahlil etti. Emperyalist ülkelerin eşit olmayan gelişmeleri yasasını buldu. Böylece, devrim bakımından şu yeni sonuca, kapitalizmin dünya ölçüsündeki cephesini en zayıf olduğu noktada yenmenin, böylece sosyalizmin önce bir ya da birkaç ülkede zafere ulaşmasının olanaklı olduğu sonucuna vardı.^[70] Rusya için 1917'de böyle oldu, daha sonra da öteki ülkelerde sosyalizm başarıya ulaştı.
      SSCB'de sosyalizmin kuruluşu ve komünizme doğru yürüyüş ve diğer ülkelerde halk demokrasilerinin başarıları, proletarya diktatörlüğünün yeni biçimi - bütün bunlar, bilimsel sosyalizm ışığında gerçekleştiler.
      Bu dersimizde, ütopyacı sosyalizmden yola çıktık: Marx'ın, sosyalist esinleri devşirmek üzere karmakarışık ütopyalar yığınını reddettiğini gösterdik. Nasıl? Sınıf savaşımını, sosyalizme geçişin devindirici gücünü ön plana alarak.
      Oysa, Proudhon'dan Blum'a kadar marksizmin bütün düşmanları tam tersini yaptılar. Bunlar, burjuvazinin uşakları oldukları için, proletaryaya, onu uyutmak amacıyla ütopya uyuşturucusunu önerirken, onu sınıf işbirliğine çağırmadılar. Böylece, emperyalizmin başında, kendilerini bilimsel sosyalizmin düzelticileri (reviseur) olarak takdim eden İkinci Entemasyonalin liderleri ("revizyonistler" sözü buradan gelmektedir), emekçileri, kapitalizm kendiliğinden sosyalizme dönüşeceğine göre, sınıf savaşımının durdurulabileceğine inandırmak istediler. Daha sonra, Blum, Amerikan (sayfa 302) emperyalizmine bağımlılığ1nı, sosyalizmin birinci aşaması olarak takdim edecekti!
      Gerçekte, bilimsel sosyalizm kurulduğu gün, her türlü ütopya, gerici duruma düşüyordu. Böyle bir ideolojinin rolü, proletaryayı sınıf savaşımından ayırmaya çalışan bir saptırma rolünden başka bir şey olamazdı. Tek devrimci yol, bilimsel sosyalizmin yoludur. Ütopyacı hülyalara gelince, onlar artık bundan böyle karşı-devrimci zehirlerden başka bir şey olamazlar.
      Bundan, büyük bir gerçek ortaya çıkıyor: bilimsel sosyalizm sayesinde kazanılmış zaferler, işçi hareketindeki bilimsel sosyalizm düşmanlarına karşı zaferlerdir aynı zamanda. Anti-marksist ideolojilere karşı uzlaşmaz savaşım, demek ki, proletaryanın bütün dünya çapındaki savaşımının ikincil, araya katılmış bir yönü değildir. Zorunlu bir yöndür. Emekçileri, prudonculuğun, anarşizmin, revizyonizmin, blumculuğun yıkıcı, korkunç etkisinden koparmak için savaşım vermemek, geleceği mezara gömmek demektir. Zaten Marx ve Engels, bu savaşımın örneğini vermişlerdir: onlar, bütün ömürleri boyunca, kapitalizmin en iyi müttefikleri olan sahte sosyalistlere karşı dinmek bilmez bir savaş yürütmüşlerdir. (sayfa 303)

      1. Marksizmin üç kaynağı nelerdir?
      2. Saint-Simon'un, Fourier'nin, Owen'ın sosyalizmleri neden "ütopik sosyalizm" diye adlandırılmıştır?
      3. Marx'ın sosyalizmi neden bilimseldir?
      4. Kendiliğindenlik nedir? Neden bilimsel sosyalizm proletaryanın bilincinin kendiliğinden gelme bir ürünü değildir?
      5. Birkaç belirli örnekle, bilimsel sosyalizmin nasıl zenginleştiğini gösteriniz.

Dipnotlar
^[37] V. İ. Lenin, "Marksizmin Üç Kaynağı ve Üç Öğesi", Marx-Engels-Marksizm, Ankara 1990, s. 79.
^[38] Hegelciliğin tarihsel anlamı konusunda bkz: Engels, "Hegel'den Feuerbach'a", Ludwig Feuerbach.., s. 10-19; Felsefe İncelemeleri, s. 9-2l; Din Üzerine, s. 213-224.
^[39] Onun şefi Friedrich-Wilhelm Il., devletin feodal niteliğini değiştirmeyecek olan bir "temsili krallığı" gerçekten vaadetmiştir.
^[40] Birinci derse bakınız. Bu derste, biz, Marx'ın, nesnel, doğa bilimlerinin kesin ilerlemesine dayandığı için, diyalektiğe bir materyalist içerik verebildiğini göstermiştik.
^[41] Karl Marx, "Feuerbach Üzerine Tezler", Felsefe İncelemeleri, s. 70; Ludwig Feuerbach..., s. 64; Din Üzerine, s. 64.
^[42] Friedrich Engels, Anti-Dühring, s. 227.
^[43] Friedrich Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, s. 78.
^[44] KarlMarx, "Fransız Materyalizminin Tarihine Katkı", Felsefe İncelemeleri, s. 171-172.
^[45] Bkz. Babeuf, Textes choisis ("Halk Klasikleri"), Editions Sociales, Paris 1950.
^[46] Friedrich Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, s. 56.
^[47] Bkz: Saint-Simon, Textes choisis ("Halk Klasikleri"), Editions Sociales, Paris 1951.
^[48] Bkz: Fourier, Textes choisis, Editions Sociales, Paris 1953.
^[49] Friedrich Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, s. 67.
^[50] Geçerken, Çelişki'yi incelemek için çok güzel bir örnek verelim. Her çelişkinin bir baş, bir de ikincil bir yönü olduğunu biliyoruz (yedinci ders). Proletaryanın durumu, daha baştan beri bir iç çelişki gösteriyordu: Bir yandan burjuvazinin boyunduruğu altında aşırı sefalet, öte yandan bir gün bu boyunduruğu kıracak güç. Çelişkinin birincil yönü, çağlarında ana yön olduğundan, ütopyacılar öbür yönü görmediler. Ama çelişkinin ikincil yönü (proletaryanın devrimci gücü) de ana yön durumuna geliyordu. Marx'ın kavramasını bildiği şey, işte budur.
^[51] O bununla devrimci bir kuruluşu değil, ama aynı zamanda hem kapitalistleri hem de işçileri toplayan iktisadi ve toplumsal bir birliği anlar.
^[52] Büyük Fransız devrimcisi August Blanqui (1805-1881), ütopyacılardan farklı olarak, siyasal eylemin önemini anladı. Ama onlar gibi, o da kapitalist toplumun bilimsel bir incelemesini yapamadı. Gerçekten, Blanqui, proletaryanın burjuvazi tarafından sömürülmesinden sözetmekle birlikte, bunun gerçek kökenini ortaya çıkaramadı. Ona göre, sömürünün ana biçimi, vergi ile faiz karşılığı ödünç vermedir (bu konuda Proudhon'a yaklaşır). Marx, kapitalist sömürünün dayanağının ödenmeyen emek (artı-değer) olduğunu göstermiştir. Bu ciddi teorik yetersizlikler, Blanqui'nin devrimci savaşım üzerine, doğru bir görüş sahibi olmasına izin vermediler. Bir yığın savaşımı, tüm proleter sınıfın savaşımını görecek yerde, küçük-burjuva anarşistlerin çok sevdiği, bilimsel sosyalizmle bağdaşmaz (Babeuf'den kalma) bir tez olan "hareketli bir azınlık" tezi ile yetindi.
^[53] Friedrich Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, s. 77.
^[54] Friedrich Engels, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, s. 78-79.
^[55] Engels, "Extrait du discours prononce sur la tombe de Marx", (17 Mart 1883), Marx et le Marxisme, Editions Sociales, Paris 1953, s. 52.
^[56] Karl Marx, Kapital, Birinci Cilt, s. 18.
^[57] Sınıf savaşımı (sınıflar değil, "sınıf"), burjuvaziye karşı proletaryanın savaşımı anlamına gelir.
^[58] Zaten, Marx sınıf savaşımının varlığını saptayan ilk düşünür değildir. O, bunu, Weydemeyer'e yazdığı mektubunda şöyle ifade ediyor (1852):
      "... Ve bana gelince, modern toplumdaki sınıfların ya da bunlar arasındaki savaşımın varlığını keşfetmiş olma onuru bana ait değildir. Burjuva tarihçiler bu sınıf savaşımının tarihsel gelişimini, burjuva iktisatçılar da sınıfların ekonomik anatomisini benden çok önce açıklamışlardır. Benim yeni olarak yaptığım: 1) Sınıfların varlığının ancak üretimin gelişimindeki belirli tarihsel evrelere bağlı olduğunu; 2) sınıf savaşımının zorunlu olarak proletarya diktatörlüğüne vardığını; 3) bu diktatörlüğün kendisinin bütün sınıfların ortadan kaldırılmasına ve sınıfsız bir topluma geçişten başka bir şey olmadığını tanıtlamak olmuştur..." (Marx, Engels, Seçme Yapıtlar, 1, Sol Yayınları, Ankara 1976, s. 637; K Marx, F. Engels, Felsefe İncelemeleri, s. 181-182.)
^[59] V. İ. Lenin, "Karl Marx", Marx-Engels-Marksizm,, Ankara 1990, s. 38.
^[60] Bu, proletaryanın bilincinin de öyle olduğu anlamına gelmez. Proletaryanın da kendi tarihsel rolünün bilincine erişmesi için, marksist bilimin ona yardımı gerekir. Bu dersin IV. kesimine bakınız.
^[61] Bilimsel sosyalizmin oluşumu ve Komünist Manifesto'nun tarihçesi için Jean Freville'in şu güzel kitabını salık veririz: Les Briseurs de Chaines, Editions Sociales, Paris 1984 [Ayrıca bkz. Dirk J. Straik, "Komünist Manifesto'nun Doğuşu ve Tarihsel Önemi", Marx-Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, Sol Yayınları, Ankara 1993. -Ed.]
^[62] Karl Marx, "Almanca İkinci Baskıya Sonsöz", Kapital, Birinci Cilt, s. 23.
^[63] Marx-Engels, Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, s. 124.
^[64] Bilimsel niteliği nedeniyle, marksizm evrensel bir değere sahiptir, marksist teori yalnızca proletere ait değildir. o, toplumların tarihini anlamak için ciddi çaba göstermek isteyen herkese açıktır. Bundan ötürü, marksist parti işçi militanlar yanında, öbür toplumsal sınıf ve kategoriler içinde bulunan emekçileri de içinde toplar.
^[65] V. İ. Lenin, Ne Yapmalı?, Sol Yayınları, Ankara 1992, s. 47 (dipnot).
^[66] J. Stalin, Leninizmin İlkeleri, s 21.
      Bazı sendikalist yöneticilerin bütün anti-komünist akıl yürütmelerinin temelinde, bu uğursuz teori yatar. Emekçilere, "bağımsızlık"larını kurtarma bahanesiyle, "siyaset yapma"mayı salık vererek, sendikalizmin her şeye yettiğini ileri sürerek, bu yöneticiler emekçileri sömürünün (ve onun siyasal aleti olan burjuva devletin) nedenlerini aramak ve bunlarla savaşmaktan alıkoyarlar. Böylelikle de burjuvazinin saltanatını uzatırlar. Bu, (özellikle Franc-Tireur'de) "sol havalar" takınmaktan elbette geri kalmayan oportünizmin özelliğidir.
^[67] Toplum yasalarının nesnelliği üzerine, Stalin'in şu yazısına bakınız: "SSCB'de Sosyalizmin Ekonomik Sorunları", Son Yazılar, 1950-1953, s.59- 141.
^[68] J. Stalin, Leninizmin İlkeleri, s. 21.
^[69] Marx, Critique de Ia philosophie du droit de Hegel.
^[70] Marksistler, o zamana kadar, sosyalizmin, bütün kapitalist ülkelerde aynı zamanda zafere ulaşacağını düşünüyorlardı.