F. Engels: Doğanın Diyalektiği

ADLAR DİZİNİ

Adams, John (1819-1892) — İngiliz gökbilimcisi ve matematikçisi; 1845'te Le Verrier'den bağımsız olarak, o zamana kadar bilinmeyen Neptün gezegeninin izlediği yolu hesaplamış ve gezegenin durumunu belirlemiştir. -353.
Agassiz, Louis John Rudolph (1807-1873). — İsviçreli hayvanbilimci ve yerbilimci, darvinciliğe. karşı çıkmıştır. İdealist kıyametler teorisini ve tanrısal yaratma fikrini savunmuştur. -249, 256, 262.
Aksakov, Aleksandr Nikolayeviç (1832-1903) — Rus ruhçu gizemcisi. -80.
Alembert, d', Jean le Rond (1717-1783) — Fransız filozofu ve matematikçisi, 18. yüzyıl Aydınlı umacılarından biri. -118-122, 129.
Allman, Georg James (1812-1898) — İngiliz biyologu. -385.
Anaksimandros, (Miletli) (MÖ 610-546) — Materyalist Yunan filozofu. -239.
Anaksimenes (Miletli) (MÖ 588-524) — Eski Yunan materyalist filozofu. -239.
Arşimed (MÖ 287-212) — Yunan matematikçi ve mekanikçisi. -236.
Aristarkhos (Samoslu) (MÖ 320-250) — Yunanlı gökbilimci ve matematikçi. Dünyanın güneş çevresinde döndüğü şeklindeki güneş merkezci varsayımın yazarı. Ay ile güneş arasındaki uzaklıkları hesaplamıştır. -243.
Aristoteles (MÖ 384-322) — Yunanlı düşünür. Felsefede materyalizm ile idealizm arasında sallanıp durmuştur. -63, 237-243, 258, 263, 305.
Augustin (354-430) — "Saint" — Hıristiyan tanrıbilimcisi ve idealist filozofu, dinsel dünya görüşünün ateşli savunucusu. -278.
Auwers, Arthur (1838-1915) — Gökbilimde uzmanlığa ulaşan Alman gökbilimci. -352.

Bacon, Francis (1561-1626) — İngiliz . filozofu, doğabilimcisi ve tarihçisi, İngiliz materyalizminin kurucusu. -66, 71. 355.
Baer, Kari Ernst von (1792-1876) — Rus doğabilimcisi, embriyolojinin kurucusu. Aynı zamanda coğrafyacı olarak tanınmıştı ve Almanya ve Rusya'da çalıştı. -47, 249.
Bauer, Bruno (1809-1882) — Alman idealist filozofu, genç-hegelcilerin önde gelenlerinden. Başlangıçta bir burjuva radikalisti idi, 1866'dan sonra milliyetçi liberal oldu. Hıristiyanlığın tarihi üzerine birkaç kitap yazdı. -178.
Becquerel, Antoine Cesar (1788-1878) — Fransız fizikçisi, elektrik alanındaki buluşları ile tanınmıştır. -200, 202.
Beetz, Wühelm (İ822-1886) — Alman fizikçisi, elektrik üzerine yazılmış birkaç kitabın yazan. -201.
Berthelot, Pierre Eugène Marcelin (1827-1907) — Fransız kimyacısı ve burjuva politikacısı. Yaşamını, organik ısı bilgisinin ve tarımsal kimyanın araştırılmasına, kimyanın tarihine vermişti. -194.
Bessel, Fricdrich Wühelm (1784-1846) — Alman gökbilimci. -349-352.
Boltzmann, Ludwig (1844-1906) — Avusturyalı materyalist fizikçi. Faraday ve Maxwell'in elektro-magnetik teorisini kabul edenlerden. Gazların kinetik teorisi ile termodinamiğin ikinci ilkesinin yorumlanması üzerine önemli yazılar yazmıştır. Bunlar, "evrende ısının yok olduğu" yolundaki idealist teori üzerinde ağır bir darbe olmuştur. -156.
Bossut, Charles (1730-1814) — Fransız matematikçisi, matematik teorisi ve tarihi üzcrina birkaç önemli yapıt vermiştir. -333, 336.
Boyle, Robert (1627-1691) — İngiliz kimyacısı ve fizikçisi, kimya bilimini kuranlardan biri. Kimyasal elementi ilk defa tanımlamış, kimyaya mekanik atomizm fikrini sokmaya çalışmıştır. Nicel kimyasal analiz yöntemini geliştirmiş, havanın hacmi ile basıncının birbirini ters orantıda etkilediği yasasını bulmuştur. -237, 355.
Bradley, James (1693-1762) — İngiliz gökbilimci, Greenwich gözlemevinin üçüncü müdürü. Yıldızların hareketini incelemiş, dünyanın ekseninin eğriliği ile ışığın sapımını bulmuştur. -348.
Bruno, Giordano (1548-1600) — İtalyan materyalist düşünürü. Copernicus'un evrenin yapısı öğretisini geliştirmiştir. Görüşlerinden dönmeyi kabul etmediği için engizisyon tarafından yakılmıştır. -39. 247.
Buch, Christian Leopold von (1774-.1853) — Alman yerbilimcisi ve paleontologu. -381.
Butlerov, Aleksandır Mihayiloviç (1828-1886) — Rus kimyacısı, modern organik kimyanın ana çizgilerini meydana getiren organik bileşiklerin yapısı teorisini ortaya koymuştur. -80.
Büchner, Ludwig (1824-1896) — Alman burjuva fizyologu ve filozofu, kaba materyalizmin savunucusu. -65, 257, 260.
Büyük Karl (742-814) — Frank Kralı (768-814) ve batı imparatoru (800-814). -245.

Calvin, Jean (1509-1564) — Kalvenizmin kurucusu, sermayenin ilk birikim döneminde burjuvazinin çıkarlarına göre hareket eden bir protestan. -38.
Carnot, Nicolas Leonard Sadi (1796-1832) — Fransız mühendisi ve fizikçisi termodinamiğin kurucusu ve Ateşin Hareket Gücü ile Onu Meydana Getirebilen Makineler Üzerine Düşünceler kitabının yazarı. -69, 146, 290.
Cassini, Giovanni Domenico (1625-1712) — İtalyan asıllı Fransız gökbilimci, Paris gözlemevinin (1669'dan sonra) ilk müdürü. Fransa'nın toprak düzeyini incelemek amacıyla birçok çalışmalar düzenlemiş ve yürütmüştür. -263.
Cassini, Jaeques (1677-1756) — Fransız gökbilimci ve yeryüzü araştırmacısı, Paris gözlemevinin ikinci müdürü; Giovanni Dome-nico'nun oğlu. -263.
Cassini de Thyry, César François (1714-1784) — Fransız gökbilimci ve yeryüzü araştırıcısı, Paris gözlemevinin üçüncü müdürü; Jacques Cassini'nin oğlu. -263.
Cassini, Jasques Domenico (1748-1845) — Fransız gökbilimci ve yeryüzü araştırıcısı, Paris gözlemevinin dördüncü müdürü, Cesar François'nın oğlu. -263.
Catelan, (17. yüzyılın ikinci yarısı) — Fransız rahibi, fizikçisi, Descartes'ın izleyicisi. -121.
Cicero, Marcus Tullius (MÖ 10Ğ-43) Romalı hatip, devlet adamı ve seçmeci filozof. -238.
Clapeyron, Benoit Paul Emile (1799-1864) — Fransız fizikçisi ve mühendisi, termodinamik ile ilgili birçok yapıtın yazarı. -146.
Clausius, Rudolf (1822-1888) — Alman fizikçisi. Termodinamik teorisi ile gazların kinetik teorisi üzerine yazdığı yapıtlarıyla tanınmıştır. Termodinamiğin ikinci yasasını ortaya koymuştur, ama buna "evrende ısının yok oluşu" şeklindeki idealist varsayıma benzer bir yorum getirmiştir. Entropi kavramını ilk kez ortaya atmıştır. -32, 126, 132, 133, 146, 275, 311, 347, 355, 361-364.
Cohn, Ferdinand Julius (1828-1898) — Alman bitkibilimci ve mikrobiyologu. -379-381.
Colding, Ludwig August (1815-1888) — Danimarkalı fizikçi ve mühendis, Mayer ve Joule'dan bağımsız olarak, ısının mekanik eşdeğerini bulmuştur. -105, 128, 251, 285.
Columbus, Christopher (Kolomb. Kristof) (1446-1506) — İspanya hesabına çalışan bir İtalyan; Amerika'yı keşfetmiştir. -230.
Comte, Auguste (1798-1857) — Fransız burjuva filozofu ve toplumbilimcisi, olguculuğun kurucusu. -31, 317.
Copernicus, Nicolaus (1473-1543) — Polonyalı gökbilimci, dünyanın güneş çevresinde döndüğü teorisini kuran. -38, 41, 247.
Coulomb, Charles Augustin (173G-1806) — Fransız fizikçisi ve mühendisi. Karşılıklı etkilenmenin elektrostatik ve magnetik yasasını bulmuştur. -367.
Croll, James (1821-1890) — İngiliz yerbilimci. -385.
Crookes, William (1832-1919) — İngiliz fizikçisi ve kimyacısı; ruhçu. -78-80, 82-84.
Cuvier, Georges (1789-1832) — Fransız doğabilimcisi, hayvanbilimci-si ve paleontologu; bilimsel olmayan, idealist kıyametler teorisinin yazarı. -44, 237, 249.

Dalton, John (1766-1844) — İngiliz kimyacısı ve fizikçisi; kimyada atomcu fikirleri geliştirmiştir. -46, 64, 149-150, 373.
Daniel, John Frederic (1790-1845) — İngiliz fizikçisi, kimyacısı ve meteorologu. 1838'de bakır-çinko bataryasını bulmuş ve geliştirmiştir. -191, 201, 205, 209.
Darwin, Charles (1809-1882) — İngiliz doğabilimcisi, biyolojide evrim teorisinin kurucusu. -47, 53, 72, 217, 219, 226, 249, 252, 280, 323, 381, 390-391.
Davies, Charles Maurice (1828-1910) — İngiliz din adamı, din üzerine kitaplar yazarı. -80.
Davy, Humphry (1778-1829) — İngiliz kimyacısı ve fizikçisi. -263.
Demokritos (MÖ 460-370) — Yunanlı materyalist filozof, atomcu teoriyi kuranlardan. -64, 241.
Descartes, René (1596-1650) — Fransız matematikçisi, doğabilimcisi ve ikici filozofu. -39, 45, 63, 96, 105, 115-118, 155, 311-313, 328, 352, 355.
Dessaignes, Victor (1800-1885) — Fransız kimyacısı. -149-151, 368.
Diogenes, Laertius (3. yüzyıl) — Yunanlı felsefe tarihçisi, antik filozoflar üzerine bir kitabın yazarı. -64, 239-243.
Döllinger, Ignaz (1799-1890) — Alman katolik tanrıbilimcisi. -84.
Drapet, John William (1811-1882) — Amerikalı doğabilimci ve tarihçi. -57, 293.
Du-Bois-Reymond, Emil Heinrich (1816-1896) — Alman . fizyologu; elektrofizyoloji alanındaki araştırmaları ile tanınmıştır. Mekanik materyalizmin ve bilinemezciliğin savunucusudur. -32, 206.
Dühring, Eugen (1833-1921) — Alman filozofu ve iktisatçısı, gerici küçük-burjuva sosyalisti. Görüşleri, idealizm, kaba materyalizm, pozitivizm ve metafiziğin seçmeci bir karışımıydı. Öteki sorunlar arasında, doğabilim ve edebiyat sorunları ile uğraşmıştı. 1863-1877'de Berlin Üniversitesinde doçentti. -59, 61, 67, 337, 338.
Dürer, Albrecht (1471-1528) — Alman Rönesans sanatçısı. -37.

Eukletdes (3. yüzyılın sonları) — Yunanlı matematikçi. — 39.
Edlund, Eric (1819-1888) — İsveçli fizikçi, Stockholm Bilimler Akademisinde özellikle elektrik teorisi alanında çalışmıştır. -155.
Epikuros (MÖ 341-270 dolaylarında) Yunanlı materyalist filozof. -64, 242.

Fabroni, Giovanni Valentino (1752-1822) — İtalyan bilgini. -369.
Faraday Michael (1791-1867) — İngiliz fizikçisi ve kimyacısı, elektromagnetik alan öğretisinin kurucusu. -149-151, 155, 188, 191, 263, 367, 369.
Favre, Pierre Antoine (1813-1880) — Fransız kimyacısı ve fizikçisi, ı.sı kimyasının öncülerinden biri. -154, 158-162, 193-194.
Fechner, Gustav Theodor (1801-1867) — Alman fizikçisi ve idealist filozofu, psikofiziğin kurucusu. -152, 162-163, 200, 202-203.
Feuerbach, Ludwig (1804-1872) — Marks-öncesi dönemde Alman materyalist filozofu. -68, 250, 254, 255.
Fichte, Johann Gottlieb (1762-1814) — Alman öznel idealist filozofu. -306.
Fick, Adoli (1829-1901) — Alman fizyologu; kasların termodinamiğini araştırmış, enerjinin sakinimi yasasının kas tepkisi için de geçerli olduğunu ortaya koymuştur. -365, 394.
Flamsteed, John (1646-1719) — İngiliz gökbilimci, Greenwich gözlemevinin ilk müdürü, büyük bir yıldızlar katalogunun yazarı. -348.
Fourier, Jean Baptiste Joseph (1768-1830) — Fransız matematikçisi; cebirde ve matematiksel fizikte araştırmalar yapmıştır. İsının Analitik Teorisi adlı kitabın yazarıdır. -69, 261.
Friedrich-Wilhelm III (1770-1840) -Prusya kralı (1797-1840). -255.

Galilei, Galileo (1564-1642) — İtalyan fizikçisi ve gökbilimci. Mekaniğin temellerini atmış, ilerici görüşleri savunmuştur. -116, 237, 346.
Gali, Franz Joseph (1758-1828) — Avusturyalı fizikçi ve anatomist, frenolojinin kurucusu. --72-75.
Gassiot, John Peter (1797-1877) — İngiliz fizikçisi. Elektrikteki incelemeleri ile tanınmıştır. -164.
Gerland, Anthon Werner Ernest (1838-1910) — Alman fizikçisi, fiziğin tarihi ile ilgili birçok kitabın yazarı. -146.
Goethe, Johann Wolfgang von (1749-1832) — Alman ozanı ve düşünürü; doğabilimi üzerine birkaç yapıt yazmıştır. -287, 305.
Gramme, Zânobe The'ophile (1826-1901) — Elektrik mühendisliği alanında bulguları olan bir Fransız. 1869'da yuvarlak armatürlü bir magnetik elektrik makinesi keşfetmiştir. -157.
Grimm, Jakob Ludwig Karl (1785-1863) — Alman filologu. Berlin Üniversitesinde okutman. Karşılaştırmalı filolojinin kurucularından biridir. Cermen dillerinin ilk karşılaştırmalı gramerini yazmıştır. -276.
Grove, William Robert (1811-1896) — İngiliz fizikçisi ve avukat. -45, 164, 193, 205, 249. 312, 314.
Guido von Arezzo (Aretino) (990-1050 dolaylarında) — İtalyan rahibi, modern müzik notalarının ilk bulucusu. -246.
Guthrie, Frederick (1833-1886) — İngiliz fizikçi ve kimyacısı. -370.

Hail, Spencer (1812-1885) — Ruhçu İngiliz frenologu. -72, 73.
Haller, Albrecht (1708-1777) — İsveçli doğabilimci ozan ve yayımcı. Sosyal ve siyasal görüşleri son derece gericiydi. -305.
Halley, Edmund (1656-1742) — İngiliz gökbilimcisi ve jeofizikçisi, Greenwich gözlemevinin ikinci müdürü. Göktaşları ile ilgili araştırmalarından dolayı ün yapmıştır. Yıldızların gerçek hareketi ile ilgili varsayımın yazarıdır. -348.
Haeckel, Ernst Heinrich (1834-1919) — Alman biyologu, Darwin'in izleyicisi. Doğabiliminde materyalizmin savunucusu. Eşeysel üreme ile kendi kendine üreme arasındaki ilişkinin biyojenetik yasasını ortaya koymuştur. Doğabiliminde gerici bir eğilim olan "sosyal darvincilik"in kurucusu ve düşünürüdür. -32, 262-265, 286- 290, 319, 322, 323, 344, 385-391.
Hankel, Wilhelm Gottlieb (1814-1899) — Alman fizikçisi, Maxwell'in elektromagnetik alan teorisine yakın düşen elektriksel görüngüler teorisinin yazarı. -155.
Hartmann, Eduard (1842-1906) — Alman idealist filozofu, Yunkerliği ilk öneren. Felsefe görüşleri, Schopenhauer'ın felsefe ilkelerini hegelciliğin gerici yanları ve içgüdünün tanrılaştırılması ile birleştiriyordu. -65.
Harvey, William (1578-1657) — İngiliz fizikçisi, bilimsel fizyolojinin kurucularından. Kanın dolaşım sistemini keşfetmiştir. -237.
Hauer, Franz (1822-1899) — Avusturyalı yerbilimci ve paleontolog. -304.
Hegel, Georg Friedrich Wilhelm (1770-1831) — Alman nesnel idealist filozofu. İdealist diyalektiği işleyerek. Alman burjuvazisinin ideologu olmuştur. -31, 42, 63, 67-70, 86, 89-93, 107, 150. 154, 192, 238-241, 257-267, 271-273, 279-289, 291, 294, 300, 301, 303-311, 317. 322, 323, 328, 332. 338. 344. 348, 356, 366, 376, 389, 393.
Heine, Heinrich (1797-1856) — Devrimci Alman ozanı. -61, 87.
Helmholtz, Hermann (1821-1894) — Alman fizikçi ve fizyologu, materyalist olarak kararsızdı ve yeni-kantçıların bilinemezciliğine yaklaşmıştı. -32, 96. 97. 100-116, 122, 123, 126, 130-132, 197, 304, 356, 361, 378-380, 384.
Henrici, Friedrich Christoph (1795-1885) — Alman fizikçisi. -200.
Herakleitos (MÖ 534-475 dolaylarında) — Yunanlı filozof, kendiliğinden materyalist, diyalektiğin kurucularından biri. -239.
Heron (İskenderiyeli) (MÖ 1. yüzyıl) — Yunanlı mucit, matematikçi ve mekanikçi. -145.
Herschel I, Wllliam (1738-1822) — İngiliz gökbilimci. -43, 348-352.
Herschel II, John (1792-1871) — İngiliz gökbilimci, William Herschel'in oğlu. -350.
Hipparkhos (Nikaealı) (MÖ 2. yüzyıl) — Yunanlı gökbilimci, presesyonu bulmuş ve büyük bir yıldızlar katalogu yazmıştır. -348.
Hobbes, Thomas (1588-1679) — İngiliz filozofu. Mekanik materyalist. Sosyal ve siyasal görüşleri tamamen anti-demokratikti. -391.
Hofmann, August-Wilhelm (1818-1892) — Alman kimyacısı; 1845'te kömür katranından anilini elde etmiştir. -263.
Hohenzollern — Brandenburg dukalarının (1415-1701), Prusya krallarının (1701-1918) ve Alman imparatorlarının (1871-1918) hanedan adı. -263.
Huggins, Williams (1824-1910) — İngiliz gökbilimci, gökbilimde yedirenk analizini ve fotoğrafçılığı uygulayanlardan ilki, 1864'te, bulutsunun varlığı konusunda ilk kanıtı ortaya koymuştur. -351.
Humboldt, Alexander (1769-1859) — Alman doğabilimcisi ve gezgini. -249.
Hume, David (1711-1776) — İngiliz öznel idealisti ve bilinemezci filozofu. -32, 292.
Huxley, Thomas Henri (1825-1895) — İngiliz doğabilimcisi ve biyologu, Charles Darwin'in yakın arkadaşı ve onun teorisini tanıtan kişi. Felsefî görüşleri, materyalizm ile idealizm arasında yer alıyordu. -84.
Huyghens, Christian (1629-1695) — Hollandalı fizikçi, gökbilimci ve matematikçi, ışığın dalga teorisinin yazarı. -116.

Jumblikhos (330 dolaylarında ölmüştür) — Yunanlı idealist filozof ve gizemci, yeni-platoncu Suriye okulunun kurucusu. -76.
Joule, James Prescott (1818-1889) — İngiliz fizikçisi; elektromagnetizmi ve ısıyı incelemiş, ısının mekanik eşdeğerini ortaya koymuştur. -45, 105, 128, 154, 161, 201, 251, 285."

Kant, Immanuel (1724-1804) — Alman idealist felsefesinin babası, Alman burjuvazisinin bir ideologu. Aynı zamanda doğabilimindeki incelemeleri ile tanınmıştır. -42, 43, 46, 47, 65, 67, 97, 99, 115-118, 134-139, 249. 260, 264, 286, 307. 353.
Kekulé von Stradonitz, Friedrich August (1829-1896) — Alman kimyacısı; organik ve teorik kimyayı geliştirmiştir. -64, 215, 319, 324.
Kepler, Johann (1571-1630) — Alman gökbilimci; gezegenlerin hareket yasalarını bulmuştur. -39.
Ketteler, Wilhelm Emmannel (1811-1877) — Alman katolik vaizi, 1850'den itibaren Mainz piskoposu. -84.
Kinnersley, Ebenezer (1711-1778) — Amerikan deneysel fizikçisi. -368.
Kirechoff, Gustav Robert (1824-1887) — Alman materyalist fizikçisi, elektrodinamik ve mekanik araştırmaları yapmıştır. 1859'da, R. W. von Bunsen ile işbirliği halinde, ışık analizinin temellerini atmıştır. -122, 120, 132.
Klipstein, Philipp Engel (1747-1808) — Alınan yerbilimcisi ve paleontologu. -381.
Kohlrausch, Friedrich Wilhelm (1840-1910) — Alman fizikçisi. Elektrik ve magnetik ölçmeler alanında, elektroliz ve termoelektrikteki araştırmaları ile tanınmıştır. R. Kohlrausch'ın oğludur. -177, 202, 215.
Kohlrausch, Rudolf Hermun Arndt (1809-1858) — Alman fizikçisi, galvanik akımın araştırıcısı. -204, 205.
Kopp, Hermann (1817-1892) — Alman fizikçisi ve kimya tarihçisi. -372.

Lalande, Joseph (1732-1807) — Fransız gökbilimcisi. — 348.
Lamarck, Jean Baptiste (1744-1829) — Fransız bilgini, biyolojide ilk tam evrimci teorinin kurucusu, Darwin'in öncüsü. -47, 249, 266, 304.
Laplace, Pierre Simon (1749-1827) — Fransız gökbilimcisi, matematikçi ve fizikçi. Kant'tan bağımsız olarak, güneş sisteminin bir bulutsudan oluştuğu varsayımını geliştirmiş ve matematik olarak tamtlamıştır. -42, 43, 49, 67, 99-101, 249, 255, 260, 309, 348.
Lavoisier, Antoine Laurent (1743-1794) — Fransız kimyacısı; flojistik teorinin yanlışlığım tamtlamıştır. -46, 70, 373.
Lavrov, Pyotr Lavroviç (1823-1900) — Rus toplumbilimcisi ve seçmeci filozofu, narodizmin bir ideologu. -360, 365.
Lecoq de Bolsbaudran, Paul Emile (1838-1912) — Fransız kimyacısı; Mendelyef tarafından önceden haber verilen bir element olan galyumu 1875'te bulmuştur. -92.
Leibniz, Gottfried Wilhelm (1646-1716) — Alman matematikçisi, idealist filozof. -39, 116-122, 129, 146, 260. 328.
Leonardo da Vinci (1452-1519) — İtalyan ressamı, bilgin ve mühendis. -37.
Le Roux, François (1832-1907) — Fransız fizikçisi. -165.
Lessing, Gotthold Ephraim (1729-1781) — Alman yazarı, eleştirici ve filozof, 18. yüzyıl Aydınlan-macılarından biri. -258.
Leukippos (Abderalı) (MÖ 5. yüzyıl) — Yunanlı materyalist filozof, atomcu teorinin kurucusu. -64, 192.
Le-Verrier, Urbain Jean Joseph (1811-1877) — Fransız gökbilimci ve matematikçi. 1846'da Adams'tan bağımsız olarak, o zamana kadar bilinmeyen Neptün gezegeninin yörüngesini hesaplamış ve konumunu saptamıştır. -92.
Liebig, Justus (1803-1873) — Alman kimyacısı, tarımsal kimyanın kurucularından biri. -378, 383.
Liebknecht, Wilhelm (1826-1900) — Alman ve uluslararası işçi hareketinin önderlerinden; 1848-1849 devrimine katıldı. Komünistler Birliğinin ve Enternasyonalin üyesiydi. Alman sosyal-demokrat hareketinin kurucularından ve önderlerindendi. Marks ve Engels'in dostu ve çalışma arkadaşıydı. -59.
Linnaeus, Carolus (1707-1778) — İsveçli bitkibilimci, bitkilerin ve hayvanların sınıflandırıcısı. -39, 40, 317.
Locke, John (1632-1704) — İngiliz . ikici ve duyumcu filozofu. -66.
Loschmidt, Joseph (1821-1895) — Avusturyalı fizikçi ve kimyacı. Özellikle gazların kinetik teorisini ve ısının mekanik teorisini incelemiştir. -32, 362.
Lubbock, John (1834-1913) — İngiliz darvinci biyolog ve hayvan-bilimci. Etnolog ve arkeolog. Liberal politikacı -304.
Luther, Martin (1483-1546) — Alman Reform hareketi önderi, Protestanlığın (lütherciliğin) kurucusu. Alman kentlilerinin ideologu 1525'te, Köylü Savaşları sırasında, ayaklanan köylülere ve kentli yoksullara karşı çıkarak prenslerle işbirliği yapmıştır. -37.
Lyell, Charles (1797-1875) — İngiliz yerbilimci. -44, 249.

Machiavelli, Niccolo (1469-1527) — İtalyan politikacısı, tarihçi ve yazar, kapitalizmin yükselme döneminde burjuvazinin ideologu. -37.
Mädler, Johann Heinrich (1794-1874) — Alman gökbilimci -42, 49, 55, 243, 348-352, 365.
Malthus, Thomas Robert (1766-1834) — İngiliz rahibi ve iktisatçısı, burjuvalaşmış köy aristokrasisinin ideologu, kapitalizmin savunucusu. Nüfus fazlalaşması ile ilgili insan düşmanı teorinin kurucusu. -389-392.
Manteuffel, Otto Theodor, baron (1805-1882) — Prusya devlet adamı, soylu memur takımının sözcüsü, İçişleri Bakanı (1848-1850) ve Başbakan (1850-1858). -269.
Marggraf, Andreas Sigismund (1709-1782) — Alman kimyacısı, 1747'de pancar kökünde şekeri buldu. -263.
Marks, Karl (1818-1883). -68.
Maskelyne, Nevil (1732-1811) — İngiliz gökbilimci, Greenwich gözlemevinin beşinci müdürü. -348.
Maxwell, Clerk (1831-1879) — İngiliz fizikçisi, elektromagnetik alan teorisinin kurucusu. -131-132, 146, 154-158, 237, 365.
Mayer, Julius Robert (1814-1878) — Alman doğabilimcisi, enerjinin sakinimi yasasını bulanlardan biri. -45, 105, 251, 285, 353, 355.
Meyer, Lothar (1830-1895) — Alman kimyacısı. Fiziksel kimyanın problemlerini incelemiştir. -215, 321.
Mendelyef, Dimitri İvanoviç (1834-1907) — 1869'da peryodik yasayı bulan Rus kimyacısı. -92.
Moleschott, Jakob (1822-1893) — Burjuva fizyologu ve kaba materyalizmin filozofu. -257.
Molière, Jean Baptiste (1622-1673) — (Poguel'in takma adı), Fransız tiyatro yazarı. -93.
Montalembert, Marc-René (1714-1800) — Fransız generali ve mühendisi. 19. yüzyılda çok kullanılan yeni bir tahkimat sistemi bulmuştur. -37.
Münster, Georg (1776-1844) — Alman paleontoloğu. -381.
Murray, Lindley (1745-1826) — Amerikan gramercisi. -76.

Nägeli, Karl Wilhelm (1817-1891) — Alman bitkibilimcisi, Bilinemezci ve metafizikçi, darvinciliğe karşı çıkan biri. -32, 61, 295-300.
Naumann, Alexander (1837-1922) — Alman kimyacısı. -132, 164, 202.
Napier, John (1550-1617) — İskoç-yalı matematikçi, logaritmanın bulucusu. -39.
Neumann, Cari Gottfried (1832-1925) — Alman matematikçisi ve fizikçi. -153.
Newcomen, Thomas (1663-1729) — İngiliz demirci, buharlı makineyi bulanlardan biri. -168.
Newton, Isaac (1642-1727) — İngiliz fizikçi, gökbilimci ve matematikçi, klasik mekaniğin kurucusu. -40-44, 72, 90, 248, 255, 260, 263, 317, 328, 340-348, 355, 366.
Nicolai, Christoph Friedrich (1733-1811) — Alman yazarı, "aydınlanmış mutlak krallığın" savunucusu, felsefede Kant ve Fichte'-ye karşıydı. -258.
Nicholson, Henry Alleyne (1844-1899) — İngiliz biyologu. Hay-vanbilim ve paleontoloji alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmıştır. -385-387.

Ohm, Georg Simon (1787-1854) — Alman fizikçi, 1826'da, direnç, elektromotor kuvveti ile akım arasındaki ilişkiyi tanımlayan, elektrik devresinin temel yasasını bulmuştur. -162.
Oken, Lorenz (1779-1851) — Alman doğabilimcisi ve doğa filozofu. -47, 260, 262.
Orbigny, d'Alcide Dessalin (1802-1857) — Fransız gezgini ve paleontolog. Cuvier'in kıyametler teorisini aşırı uca kadar götürmüştür. -381.
Olbers Heinrich Wilhelm (1758-1840) — Alman gökbilimcisi. -350.
Owen, Richard (1804-1892) — İngiliz hayvanbilimcisi ve paleontoloğu. Darvinciliğe karşı çıkmış, omurgalıların yapı taslağı olarak idealist bir "ilk örnek" kavramını ileri sürmüştür. 1863'te Jura (Kalker) devrinde yaşayan archaeopteryx'i tanımlamıştır. -261.

Paganini, Niccolo (1784-1840) — İtalyan kemancısı ve besteci. -219.
Papin, Deniş (1647-1714) — Fransız fizikçisi, buharlı makinenin bulucularından biri. -146.
Pasteur, Louis (1822-1895) — Fransız kimyacısı, mikrobiyolojinin kurucusu. -378.
Perty, Joseph Anton Maximilian (1804-1884) — Alman doğabilimcisi. -380.
Plinius lYaşlı] (Gaius Plinius Secundus) (MS 23-79) — Romalı doğa bilgini, 37 ciltlik Doğa Tarihi kitabının yazarı. -263.
Plutarkhos (46-120 dolayları) — Yunanlı biyografi yazarı ve ahlâkçı. İdealist filozof. -239.
Poggendorff, Johann Christian (1796-1877) — Alman fizikçisi. Elektriğin ölçülmesi alanındaki araştırmaları ile tanınmıştır. Annalen der Physik und Chemie adlı derginin kurucusu ve yayımcısı. -191.
Polo, Marco (1254-1324) — İtalyan gezgini, 1271-1295'te Çin'i ziyaret etmiştir. -245.
Priestley, Joseph (1733-1804) — İngiliz kimyacısı ve materyalist filozof. Sanayi devrimi sırasında ingiliz radikal burjuvazinin ideologu olmuştur. 1774'te oksijeni bulmuştur. -70, 297.
Ptolemaios, Claudius (MS 150 dolayları) — Yunanlı matematikçi, gökbilimci ve yerbilimci. Evren hakkındaki geosantrik (yer-merkezci) öğretinin kurucusu. -39.
Pythagoras (MÖ 571-497 dolaylarında) — Yunanlı matematikçi, idealist filozof; köle sahibi soyluluğun bir ideologu. -239-242.

Quenstedt, Friedrich August (1809-1889) — Alman mineralog, yerbilimci ve paleontoloğu, Tübingen "Üniversitesinde okutman. -381.

Raphael (1433-1520) — İtalyan ressamı. — 219.
Roult, Françols Marie (1830-1901) — Fransız kimyacısı, fiziksel kimya ile ilgili birkaç yapıtın yazarı. -154, 160, 201.
Renault, Bernard (1836-1904) — Fransız paleontoloğu. Elektrokimya alanında da araştırmalar yapmıştır. -189, 192.
Reynard, François (doğumu 1805'ten önce, ölümü 1870'ten sonra) — Fransız mühendisi, fizikle ilgili birçok yapıtın yazarı; Maxwell'in elektromagnetik alan teorisine yakın bir teori geliştirmiştir. -155.
Ritter, Johann Wilhelm (1776-1810) — Alman fizikçisi. Elektrik görüngülerini incelemiştir. -160.
Roscoe, Henry Enfield (1833-1915) — İngiliz kimyacısı, kimya ile ilgili birçok elkitabınm yazarı. -91.
Rosenkranz, Johann Karl Friedrich (1805-1879) — Alman filozofu. Hegel'in izleyicisi, edebiyat tarihçisi. -263.
Rosse, William kont, (1800-1867) — İngiliz gökbilimcisi, 1845'te büyük bir teleskop yapmış, bununla birçok bulutsuyu incelemiştir. -350-352.
Ruhmkorff, Heinrich Daniel (1803-1877) — Mekanikçi. Alman asıllı olup, Fransa'da çalışmıştır. 1852'-de, alternatif düşük voltaj akımını alternatif yüksek voltaj akımına çeviren indüksiyon bobinini bulmuştur. -370.

Saint Simon, Claude Henri (1760-1825) — Fransız ütopist sosyalisti. -42, 253.
Savery, Thomas (1650-1715) — İngiliz mühendisi, buharlı makineyi bulanlardan biri. -146.
Schleiden, Mattias Jakob (1804-1881) — Alman bitkibilimcisi. 1883'de yeni hücrelerin eskilerden çıktığı teorisini geliştirdi. -251.
Schmidt, Eduard Oskar (1823-1886) — Alman hayvanbilimcisi. Darwin'i izleyenlerden. -32.
Schopenhauer, Arthur (1788-1860) — Alman idealist filozofu. İradeyi, irrasyonalizmi, kötümserliği savunmuştur. Soyluların ideologudur. -65.
Schorlemrner, Karl (1834-1892) — Alman kimyacısı, Manchester'da okutman. Diyalektik materyalizmi izleyen biri. Alman Sosyal-Demokrat Partisinin üyesi, Marx ve Engels'in dostu. -91, 259.
Schwann, Theodor (1810-1882) — 1839'da canlı organizmaların yapısı ile ilgili hücre teorisini ortaya koyan Alman biyologu. -251.
Secchi, Angelo (1818-1878) — İtalyan gökbilimcisi. Roma gözlemevinin müdürü. Güneş ve yıldızlar konusunda incelemeler yapmıştır. Bir cizvittir. -49, 54, 56, 255, 349-353, 366.
Servetus, Miguel (1511-1553) — Rönesans İspanyol bilgini, hekim. Kandolaşımı alanında birçok keşifler yapmıştır. -38, 247.
Siemens, Werner (18İ6-1892) — Alman mucidi ve iş adamı. 1856'da silindirli elektromagnetik bir makinenin planını çizmiş, 1886'da bir dinamo elektrik makine bulmuştur. -157.
Sübermann, Johann (1806-1865) — Fransız fizikçisi. Termal kimya alanında araştırmalar, Favre ile işbirliği yapmıştır. — 194.
Smee, Alfred (1818-1878) — İngiliz operatörü ve fizikçisi. Elektriğin biyoloji ve metalürjiye uygulanması konusunu araştırmış, çinko, gümüş ve sülfür asitten meydana gelen bir galvanik pil bulmuştur. -159.
Snell von Roijen, Willebrord (1580-1626) — Hollandalı matematikçi ve gökbilimci. Işığın kırılması yasasını bulmuştur. -252, 253,
Solon (MÖ 638-558 dolaylarında) — Atinalı yasakoyucu. Halkın baskısı altında, atadan gelme soyluluğa karşı yöneltilmiş birçok yasalar kabul etmiştir. — 260.
Spencer, Herbert (1820-1903) — İngiliz burjuva olgucu filozofu ve toplumbilimci. Kapitalizmin savunucusu. -326.
Spinoza, Baruch ya da Benedict, de (1632-1677) -- Hollandalı materyalist filozof. -41-43, 255-258, 294.
Starckd, Carl Nikolaus (1858-1926) — Hollandalı filozof ve toplumbilimci. -254.
Strauss, David Friedrich (1808-1874) — Alman filozofu ve politika yazan, genç-hegelcilerin önde gelenlerinden, İsa'nın Hayatı kitabının yazarı, 1866'dan sonra milliyetçi liberal. -178.
Suter, Heinrich (1848-1922) — İsviçreli matematik profesörü, matematik tarihi üzerine birkaç kitabın yazarı. -115-121, 124-126, 129.

Tait, Peter Guthrie (1831-1901) — İngüiz fizikçisi ve matematikçi. -122, 130, 132, 134-141.
Thales (Milletli) (MÖ 6247-534) — Yunanlı filozof, Millet materyalist okulunun kurucusu. -108, 238-240, 356.
Thomsen, Julius (1826-1909) — Danimarkalı kimyacı, Kopenhag Üniversitesinde okutman, termokimyayı kuranlardan biri. -175, 184, 191-192.
Thomson, Thomas (1773-1852) — İngiliz kimyacısı. — 147, 149-151, 263, 366-368.
Thomson, William, 1892'den sonra Lord Kelvin (1824-1907) — İngiliz fizikçisi, Glasgow Üniversitesinde teorik fizik bölümünün başında bulundu. Termodinamik, elektrik mühendisliği ve matematiksel fizik üzerinde çalıştı. 1852'de "ısı eksikliği dolayısıyla evrenin yok olması" konulu idealist teoriyi öne sürdü. -122, 132, 134-142, 221, 340, 362, 378.
Thorwaldsen, Bertel (1768-1844) — Danimarkalı heykeltraş. 219.
Torricelli, Evangelista (1608-1647) — İtalyan fizikçi ve matematikçisi. -237.
Traube, Moriz (1826-1894) — Alman kimyacı ve fizyologu. Metabolizma ve büyümeyi sağlayabilen yapay hücreler meydana getirdi. -384.
Tyndal, John (1820-1893) — İngiliz fizikçisi. -256, 385.

Varley, Cromıoell Fleetwood (1828-(1883) — İngüiz elektrik mühendisi. -78.
Virchow, Rudolf (1821-1902). — Alman doğabilimcisi; hücre patolojisinin kurucusu. -61, 82, 259.
Volta, Alessandro (1745-1827) — İtalyan fizikçi ve fizyologu, galva-nik elektrik teorisini kuranlardan biri. -161, 206.
Voltaire, François Marie Arouet (1694-1778) — Fransız ikici filozofu, hiciv yazan, tarihçi; 18. yüzyıl Aydınlanmacılarından biri. Mutlakıyete ve katolikliğe karşı savaşım vermiştir. -258.
Vogt, Karl (1817-1895) — Alman doğabilimcisi, kaba materyalizmin izleyicisi, küçük-burjuva demokratı. 1848-49 Alman Devrimine katılmıştır. 1850-60 yıllarında sürgünde iken Louis Bonaparte'ın paralı gizli ajanlığını yapmıştır. -63-65, 257.

Wagner, Moriz (1813-1887) — Alman biyolog, Darwin'in izleyicisi, coğrafyacı ve gezgin. -378-381.
Wallace, Alfred Russel (1823-1913) — İngiliz biyolog, biyocağrafyayı kuranlardan biri. Darwin'in doğal seçme teorisini onunla aynı zamanda buldu. Kendini ruhçuluğa verdi. -71-80, 82-84.
Watt, James (1736-1819) — İngiliz mucidi. Buhar makinesinin planını meydana getirdi. — 146.
Weber, Wilhelm Eduard (1804-1891) — Alman fizikçisi. Elektrik ve magnetizm teorisini incelemiştir. -152-154.
Whewell, William (1794-1866) — İngiliz idealist filozofu ve bilim tarihçisi. Cambridge Üniversitesinde mineraloji (1828-32) ve ahlâk felsefesi (1838-55) profesörü. -287-289.
Wheatstone, Charles (1802-1875) — İngiliz fizikçisi, elektrikle ilgili birkaç kitabın yazarı. — 201.
Whitxvorth, Joseph (1803-1887) — İngiliz sanayicisi ve askerî mucit. -127.
Wiedemann, Gustav (1826-1899) — Alman fizikçisi, elektrik üzerine kısa bir kitabın yazarı. -337, 371.
Wüke, Christian Gottlieb (1786-1854) — Alman tanrıbilimcisi. İncil'in üslubunu ve tarihini incelemiştir. -178.
Winterl, Jakob Joseph (1739-1809) — Avusturyalı fizikçi, bitkibilimci ve kimyacı. -368.
Wisllcenus, Johann (1835-1902) — Alman organik kimyacısı. — 394.
Wöhler Friedrich (1800-1882) — Alman kimyacısı. İnorganik maddelerden meydana gelen organik bileşiklerin sentezini yapan ilk bilgin. -252.
Wolf, Rudolf (1816-1893) — İsviçreli gökbilimci. Güneş lekelerini incelemede ve gökbilim tarihinde yaptığı çalışmalarla tanınmıştır. — 243, 352.
Wolff, Caspar Friedrich (1733-1794) — Alman doğabilimcisi; evrim teorisini kuranlardan biri. Almanya ve Rusya'da çalışmıştır. -47.
Wolff, Christian (1679-1754) — Alman idealist filozofu, metafizikçi. -41. 66, 279-281.
Wollaston, William Hyde (1766-1818) — İngiliz doğabilimcisi; fizikçi ve kimyacı, atomculuğa karşı çıkanlardan. -269.
Worm-Müller, Jakob (1834-1889) — Alman hekim, fizyolog ve fizikçisi. -199-201.
Wundt, Wilhelm Max (1832-1920) — Alman fizyolog, ruhbilimci ve idealist filozofu. -386.

Zollner, Johann Karl Friedrich (1834-1882) — Alman astrofizikçisi, Leipzig Üniversitesinde okutman, ruhçu. -81.