ADLAR DİZİNİ

A
      Adamoviç (Vorovski, Vaklav V.) (1871-1923). — Bolşevik Partisinin önde gelen bir kişisi ve edebiyat eleştirmeni. 1901'de Struve'yi ve Bernstein'i devrimci açıdan eleştiren bir makale yayınlamıştır. Ekim Sosyalist Devrimi'nin ardından diplomatik işlerle uğraşmıştır.
      Akselrod, Pavel Borisoviç (1850-1928). — Menşeviklerin önderlerinden. 1883'te Emeğin Kurtuluşu grubunun kurucularından biriydi. 1900'den itibaren İskra ve Zarya yazıkurullarının üyesiydi. İkinci Parti Kongresinden sonra (1903), faal bir Menşevik oldu.
      Aleksevev, Pyotr Alekseyeviç (1849-1891). — 1870'lerde işçiler arasında etkin propaganda yapmış ünlü bir devrimci işçi; tutuklanmış ve mahkemede çarlık otokrasisinin devrilmesinin kaçınılmaz olduğunu belirten ünlü bir konuşma yapmıştır.
      Auer, İgnaz (1846-1907). — Alman sosyal-demokrat, oportünist bir önder.

B
      Bakunin, Mihail Atelsandroviç (1814-1876). — Rus devrimcisi; narodizmin ve anarşizmin ideologlarından. Birinci Enternasyonalde marksizmin yeminli bir düşmanı olarak hareket etmiştir, bölücü eylemlerinden ötürü 1872 Lahey Kongresinde Enternasyonalden çıkartılmıştır.
      Ballhorn, Johann. — 16. yüzyılda bir Alman kitap yayıncısı.
      Bebel, August (1840-1913). — Alman sosyal-demokratı ve uluslararası işçi sınıfı hareketinin kurucularından ve önde gelen önderlerinden. Alman işçi hareketi içerisindeki revizyonizmin ve reformizmin faal bir muhalifi.
      Belinski, Vissarion Grigoryeviç (1811-1848). — Rus devrimci demokratı, eleştirrnen, yayıncı ve materyalist filozof; Rusya'da toplumsal ve estetik düşüncenin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır.
      Beltov. — Bkz: Plehanov.
      Berdyaev, Nikolay Aleksandroviç (1874-1948). — İdealist ve mistik filozof, marksizm düşmanı, 1905'ten itibaren kadet.
      Berstein, Eduard (1850-1932). — Alman Sosyal-Demokrat Partisinin ve İkinci Enternasyonalin aşırı oportünist kanadının önderi, revizyonizmin teorisyeni.
      Brentano, Lujo (Ludwig Joseph) (1844-1931). — Alman burjuva iktisatçısı, "Katheder-sosyalizmi"nin başlıca temsilcilerinden biri, sınıf mücadelesinin yadsınmasını savunmuş ve toplumsal çelişkilerin kapitalizm altında ortadan kaldırılmasının ve reformist sendikalar kurarak ve fabrika yasaları çıkartarak işçilerle kapitalistlerin çıkarlarının uzlaştırılmasının olanaklı olduğunu iddia etmiştir.
      Bulgakov, Sergey Nikolayeviç (18711944). — Rus gerici iktisatçısı, idealist filozof. 1905-07 devriminden sonra Anayasacı Demokratlarla saf tutmuş, felsefi mistisizm va'zetmiş, karşı-devrimci bir yayın olan Velkhi'de yazılar yazmıştır.
      B-v (Savinkov, Boris Viktoroviç.) (1879-1925). — Küçük-burjuva Sosyalist-Devrimci Parti üyesi. Sovyet hükümetine karşı mücadele etmiştir; birkaç karşı-devrimci ayaklanma ve komplo örgütlemiştir.

Ç
      Çakov, Pyotr Nikitiç (1844-1885). — Devrimci narodizmin ideologlarından, yayıncı ve eleştirmen. Çakov, devrimci narodizm akımı içinde blankicilike yakın bir akımın başını çekmiştir. Devrimci azınlığın siyasal iktidarı ele geçirmesi, yeni bir devlet yaratması ve devrimci reformlar yapması gereğini savunmuştur. Engels, Vakov'un küçük-burjuva görüşlerini eleştirmiştir.
      Çernişevski, Nikolay Gavriloviç (1828-1889) — Rus devrimci demokratı. Rus sosyal-demokratlarının önde gelen bir önceli; felsefi görüşleri, marksizm-öncesi materyalist felsefenin doruk noktasını temsil eder.

D
      David, Eduard (1863-1930). — Alman Sosyal-Demokrat Partisi'nin sağ kanat önderi, revizyonist; Birinci Dünya Savaşı sırasında sosyal-şoven olmuştur.
      Duncker, Franz (1822-1888). — Alman burjuva politikacısı ve yayıncısı; 1868'de Max Hirsch ile birlikte reformist sendikalar örgütlemiştir.
      Dühring, Eugen (1833-1921). — Alman filozofu ve iktisatçısı, küçük-burjuva ideologu; felsefi görüşleri olguculuğun, metafizik materyalizmin ve idealizmin seçmeci bir karışımını temsil ediyordu.

E
      Engels, Friedrich (1820-1895).

F
      Figner, Vera Nikolayevna (1852-1942). — Rus devrimci narodniği, Narodnaya Volya partisinin yürütme komitesi üyesi; 1884'te ölüm cezasına çarptırılmış, sonradan bu, ömür boyu kürek cezasına çevrilmiştir. 1905-07 Devriminden sonra yurtdışında yaşamıştır. 1915'te Rusya'ya geri dönmüş ve yazın alanında çalışmıştır.
      Fourier, François Marie Charles (1772-1873). — Fransız ütopyacı sosyalist.

G
      Guesde, Jules (1845-1922). — Fransız sosyalist hareketinin ve İkinci Enternasyonalin örgütleyicilerinden ve yöneticilerinden biri. Fransız Sosyalist Partisinin kurulmasına (1901) yardımcı olmuştur. Marksist düşüncelerin Fransa'da yayılmasına ve Fransız sosyalist hareketinin gelişmesine çok emeği geçmiştir, ama teori ve taktiklerde sekter nitelikte hatalar yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı patlak verdiğinde sosyal-şoven görüşleri benimsemiş ve Fransız burjuva hükümetinin bir üyesi olmuştur.

H
      Halturin, Stepan Nikolayeviç (1856-1882). — İlk devrimci Rus işçilerinden biri. 1878'de Rusya'daki ilk illegal devrimci siyasal işçi örgütlerinden biri olan Rus İşçileri Kuzey Birliği'ni kurmuştur. Bu Birlik kapatıldığında, 1879'da, Narodnaya Volya partisine girmiş ve birkaç terörist eyleme katılmıştır. 1882'de tutuklanmış ve ölüme mahküm edilmiştir.
      Hasselmann, Wilhelm (d. 1844). — Alman sosyal-demokratı; lasalcı Genel Alman İşçi Birliği'nin önde gelen kişilerinden; 1880'de bir anarşist olduğu gerekçesiyle Alman Sosyal-Demokrat Partisi'nden çıkartılmıştır.
      Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770-1831). — Büyük Alman filozofu, nesnel idealist; Alman burjuvazisinin ideologu. Hegel'in tarihsel meziyeti, diyalektik materyalizmin kaynaklarından biri olan diyalektiğin derin ve ayrıntılı bir tahlilini yapmış olmasıdır.
      Herostratus. — M.Ö. 356'da Diana Tapınağını ateşe vermiş olan bir Yunanlı.
      Hertz, Friedrich Otto (d. 1878). — Avusturyalı iktisatçı, sosyal-demokrat, revizyonist; 1899'da yayınlanmış olan Sosyalizm Açısından Tarım Sorunları adlı kitabında tarım sorunu konusundaki marksist öğretilere karşı çıkmıştır. Rusçaya çevrilmiş olan bu kitap, marksizme karşı mücadelelerinde Bulgakov ve öteki burjuva mazeretçiler tarafından geniş bir biçimde kullanılmıştır.
      Herzen, Aleksandr İvanoviç (1812-1870). — Rus devrimci demokratı; materyalist filozof, yazar ve yayıncı.
      Hirsch, Max (1832-1905). — Alman iktisatçısı ve yayıncısı, emek ile sermayenin uzlaşması ilkesine dayanarak örgütlenen sendikaların kurucusu. Yapıtlarında proletaryanın devrimci taktiklerine karşı reformizmi savunmuştur.
      Höchberg, Karl (1853-1885). — Alman sağ kanat sosyal-demokratı, yayıncı, Sosyalistlere Karşı Yasanın yürürlüğe girmesinden (1878) sonra, burjuvaziyle birleşmeyi ve proletaryanın çıkarlarını burjuvaziye teslim etmeyi savunarak, partinin devrimci taktiklerine karşı durmakta Bernstein ve Schramm ile işbirliği yapmıştır.

İ
      İlovaiski, Dmitri İvanoviç (1832-1920). — Tarihçi ve yayıncı, Devrim öncesi Rusya'sında ilk ve ortaokullardaki tarih ders kitaplarının yazarı. Yazdığı tarih esas olarak çarların ve generallerin faaliyetlerini ele almaktaydı.

J
      Jelyabov, Andrei İvanoviç (1850-1881). — Tanınmış bir Rus devrimcisi, devrimci narodnizmin önde gelen temsilcilerinden, Narodnaya Volya partisinin örgütleyicisi ve önderi.

K
      Karayev, Nikolai İvanoviç (1850-1931). — Liberal burjuva tarihçisi ve yayıncısı. 1905'ten sonra Anayasacı Demokrat Parti üyesi; marksizmin düşmanı.
      Katkov, Mihail Nikiforoviç (1818-1887). — Gerici yayıncı; monarşist gericilerin sözcüsü durumuna gelen Moskovskiye Vedemosti'nin (1863-87) yöneticisi ve yayınlayıcısı. Katkov kendisi için "otokrasinin sadık bekçi köpeği" deyimini kullanmıştır. Katkov'un adı en amansız monarşist gericilikle birlikte anılır.
      Kautsky, Karl (1854-1938). — Alman İkinci Enternasyonalin önderlerinden; başlangıçta bir marksist, oportünizmin en tehlikeli ve zararlı türü olan merkezciliği (kautskicilik) -enternasyonalizm konusunda laf kalabalığı ardına gizlenmiş sosyal-şovenizm- savunarak bir marksizm döneği olmuştur; gerici ultra-emperyalizm teorisinin yazarı. Ekim Devrimine, işçi sınıfının diktatörlüğüne ve Sovyet yönetimine açıkça karşı çıkmıştır.
      Knight, Robert (1833-1911). — İngiliz sendika hareketinin önde gelen önderlerinden; 1871-99'da Kazan Yapımcıları Birliğinin ve Kazan Yapımcıları ve Gemi Yapımcıları Birleşik Birliği'nin sekreteri. İşverenlere karşı mücadeleyi işçiler için daha iyi maddi koşullar elde etme mücadelesi ile sınırlayan klâsik trade-unionculuğun tipik bir temsilcisi.
      Kriçevski, Boris Naurnoviş (1866-1919). — Rus sosyal-demokratı, yayıncı, ekonomist liderlerden biri. 1890'ların sonunda Yurtdışı Rus Sosyal-Demokratlar Birliği'nin liderlerinden biri. 1899'da Bernstein'ın görüşlerini yaydığı Birliğin dergisi Raboçeye Dyelo'nun yöneticisi. RSDİP'nin İkinci Kongresinden hemen sonra sosyal-demokrat hareketten ayrılmıştır.
      Kuskova, Yekaterina Dmitriyevna (1869-1958). — Rus burjuva yayıncısı; Rus sosyal-demokrasisi içindeki ekonomizmin önde gelen temsilcilerinden. Ekonomizmin oportünist niteliğini en canlı bir biçimde ortaya koyan, Credo'nun yazarı. Daha sonraları Kadetlerin görüşünü benimsemiştir; Ekim Devriminden sonra Sovyet hükümetinin düşmanlarından olmuştur.

L
      Lafargue, Laura (1845-1911). — Fransiz işçi sınıfı hareketine katılanlardan, Marx'ın kızı ve Paul Lafargue'ın karısı.
      Lassalle, Ferdinand (1825-1864). — Alman küçük-burjuva sosyalisti; işçi sınıfı hareketini olumlu yönde etkileyen Alman İşçileri Genel Derneğinin (1863) kurucularından. Ama, bu derneğin başkanlığına seçilen Lassalle, örgütü oportünist bir çizgide yönetmiştir. Teorik ve politik görüşleri Marx ve Engels tarafından sert bir biçimde eleştirilmiştir.
      Lavrov, Pyotr Lavroviç (1823-1900). — Rus toplumbilimcisi ve yayıncı, devrimci narodizmin ideologu. Zemlya i Volya örgütünün, daha sonra da Narodnaya Volya partisinin üyesi. Felsefe ve toplumbilim alanında seçmeci, insanlığın ilerlemesinin "akıllı bireylerin" eylemlerine bağlı olduğunu savunmuştur.
      Liebknecht, Wilhelm (1826-1900). — Alman ve dünya işçi sınıfı hareketinin önce gelen bir kişisi, Alman Sosyal-Demokrat Partisinin kurucularından ve önderlerinden. 1875'ten yaşamının son günlerine kadar Alman Sosyal-Demokrat Partisi Merkez Komitesi üyesi ve bu partinin merkez organi Vorwärts'ın başyazarı, Birinci Enternasyonalin çalışmalarında ve İkinci Enternasyonalin kuruluşunda etkin olmuştur.
      Lomonosov, Mihail Vasilyeviç (1711-1765). — Büyük bir Rus materyalist bilim adamı ve yazar; bir köylü ailesinden geliyordu. Rusya'nın ilk parlak bilim adamıydı; buluşlarıyla birçok bilgi dalını zenginleştirmiştir.

M
      Martinov, A. (Picker, Aleksandr Simoiloviç) (1865-1935). — Rus sosyal-demokrasisi içerisinde ekonomizmin önde gelen bir temsilcisi; menşevik, sonradan Komünist Partiye katılmıştır.
      Martov, L. (Çederbaum, Yuli Osipoviç) (1873-1923) — Menşevik bir önder; gericilik (1907-10) ve devrimci şahlanış yılları sırasında tasfiyeci. Birinci Dünya Savaşı sırasında merkezci bir tutum takınmıştır. Ekim Devriminden sonra Sovyet yönetiminin düşmanı olmuş ve 1920'de yurtdışına göçmüştür.
      Marx, Karl (1818-1883).
      Mehring, Franz (1846-1919). — Alman Sosyal-Demokrat Partisinin önde gelen sol kanat önderlerinden; tarihçi ve yayıncı, Alman Komünist Partisinin kurucularından.
      Meşçerski, Vladimir Petroviç (1839-1914). — Kara Yüzler'in yayın organı Grozhdanin'in yayıncısı aşırı gerici bir yazar.
      Mihaylovski, Nikolai Konstantinoviç (1842-1904). — Rus sosyologu, yayıncı ve yazınsal eleştirmen; liberal narodizmin önde gelen bir teorisyeni, sosyolojide öznel okulun temsilcisi. Marksizme karşı amansız bir mücadeleye girişerek 1892'de Russkoye Bogatstvo dergisini çıkarmıştır.
      Mihaylov, Aleksandr Dmitriyeviç (1855-1884). — Narodnaya Volya partisinin kurucularından ve bu partinin birkaç militan eyleminin örgütleyicilerinden. 1880'de tutuklanmış ve ölüm cezasına çarptırılmış, ama bu cezası kürek cezasına çevrilmiştir.
      Mihaylov, Nikolai Nikolayeviç (1870-1905). — Dişçi, ajan provokatör, yaptığı ihbarlar, St. Petersburg'daki İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği'nin önderlerinden Lenin'in ve ötekilerin tutuklanmasına yolaçmıştır; 1902'den itibaren Polis Bakanlığında çalışmıştır; 1905'te Sosyalist-Devrimciler tarafindan öldürüldü.
      Millerand, Etienne-Alexandre (1859-1943). — Fransız devlet adamı. 1880'Ierde bir küçük-burjuva radikali idi; 1896'larda sosyalistlerden yana olmuş ve Fransız sosyalist hareketi içersindeki oportünist eğilimin başını çekmiştir. 1899'da gerici burjuva hükümetinde bakan oldu.
      Mişkin, Ippolit Nikitiç (1848-1885). — Devrimci narodnik; 1875'te Çernişevski'nin hapisaneden kaçmasını sağlamaya çalışmış ama başaramayıp tutuklanmıştır.
      Most, Johann (1846-1906). — Alman anarşisti. 1860'larda işçi sınıfı hareketine katıldı. 1878'de Sosyalistlere Karşı Yasanın yürürlüğe girmesinden sonra İngiltere'ye göçtü ve 1882'de de anarşizm va'zetmeyi sürdürdüğü, Amerika'ya gitti.
      Mühlberger, Arthur (1847-1907). — Alman küçük-burjuva yayıncısı, prudoncu, mesleği fizikçi.

N
      Nadejdin, L. (Zelenski, Yevgen Osipoviç) (1877-1905). — Siyasal faaliyetine Narodnik olarak başlamış, sonradan sosyal-demokratlara katılmıştır. Yazılarında ekonomistleri desteklemiş ve aynı zamanda da "yığınları harekete geçirmenin" etkin bir aracı olarak terörizmi savunmuştur; Lenin'in İskra'sına karşı çıkmıştır. RSDİP'nin İkinci Kongresinden sonra menşevik yayınlara yazılar yazmıştır.
      Nartsis, Tuporilov (Narcissus Blunt-Snout). — Bkz: Martov, L.

O
      Owen, Robert (1771-1858). — Büyük İngiliz ütopyacı sosyalisti.
      Ozerov, İvan Kristoforoviç (1869-1942). — Burjuva iktisatçısı; Moskova ve St. Petersburg üniversitelerinde profesör. 1901-1902'de Zubatov'un işçi sınıfı hareketi içinde giriştiği provokatif taktiklerin etkin bir biçimde desteklenmesi gerektiğini savunmuştur.

P
      Parvus (Helphand, A. L.) (1869-1924) — Menşevik; 1900'lere doğru ve ondan sonraki dönemde Alman Sosyal-Demokrat Partisinde çalıştı. Birinci Dünya Savaşında aşırı-şoven.
      Perovskaya, Sofya Lvovna (1853-1881). — Rus devrimcisi, narodnik; Rus imparatoru Aleksandr II'ye 1 Mart 1881'de düzenlenen suikast girişimine faal olarak katılmış ve bu yüzden de idam edilmiştir.
      Pisarev, Dmitri İvanoviç (1840-1868). — Önde gelen bir Rus devrimci demokratı, yayıncı ve eleştirmen; materyalist filozof. Yazdığı makaleler Rus toplumundaki ilerici unsurların devrimci görüşlerinin biçimlenmesine büyük katkıda bulunmuştur.
      Plehanov, Georgi Valentinoviç (1856-1918). — Rus ve dünya işçi sınıfı hareketinin önde gelen bir kişisi. Rusya'da marksizmi ilk yayanlardan, Rusya'daki ilk marksist grup olan Emeğin Kurtuluşu grubunun kurucusu. İkinci Parti Kongresinden (1903) sonra oportünizmle uzlaşmayı savunmuştur. Gericilik yıllarında (1907-10) marksizmin mahçı revizyonuna ve tasfiyeciliğe karşı durmuştur. Ekim Devrimine karşı tutumu olumsuzdu, ama Sovyet yönetimine karşı mücadeleye katılmamıştır.
      Prokopoviç, Sergei Nikolayeviç (1871-1955). — Rus burjuva iktisatçısı ve yayıncısı. Doksanların sonunda ekonomizmin önde gelen temsilcilerinden ve Rusya'da bernştayncılığın ilk savunucularından biriydi. 1906'da Anayasacı Demokrat Partinin Merkez Komitesi üyesi. Emek konusunda, bu sorunu bernştayncı liberal bir biçimde ele alan birkaç kitap yazmıştır.
      Proudhon, Pierre Joseph (1809-1865). — Fransız yayıncı, iktisatçı ve sosyolog, küçük-burjuvazinin ideologu, anarşizmin kurucularından.

R
      Rittinghausen, Moritz (1814-1890). — Alman demokratı; 1848'de Marx'ın ve Engels'in yayınlamakta oldukları Neue Rheinische Zeitung'a yazılar yazmıştır. Birinci Enternasyonal üyesi.
      R. M. — Ekonomist oportünist görüşleri açıkça ifade eden "Gerçekliğimiz" başlıklı makalenin yazarının takma adı.
      Rogagov, Dimitri Mihailoviç (1851-1884). — Rus devrimci narodnik, Narodnaya Volya partisinin önde gelen kişilerinden; bu partinin düzenlediği terörist eylemlerden birkaçına katılmıştır. 1876'da tutuklanmış ve on yıllık kürek cezasına mahküm olmuş ve hapisanede ölmüştür.

S
      Saint-Simon, Claude Henri (1760-1826). — Önde gelen Fransız ütopyacı sosyalisti.
      Saltikov-Sçedrin, Mihail Yevgrafoviç (1826-1889). — Tanınmış bir Rus satir yazarı, devrimci demokrat.
      Schramm, Karl August. — Alman sosyal-demokratı, reformist. Marksizmi eleştirmiştir; 1880'lerde partiden ayrılmıştır.
      Schulze-Delitzsch, Hermann (1808-1883). — Alman burjuva iktisatçısı ve politikacısı; 1860'larda burjuva İlerici Partinin önderlerinden; kooperatif dernekler kurarak işçileri devrimci mücadeleden saptırmaya çalışmıştır.
      Schweitzer, Johann Baptist (1833-1875). — Alman lasalcıların önderi, Lassalle'ın ölümünden sonra Alman Genel Emek Birliğinin başkanı; Bismarck'ın Almanya'yı Prusya hegemonyası altında birleştirme politikasını desteklemiştir.
      Serebriakov, Esper Aleksandroviç (1854-1921). — Rus devrimci narodnik; Narodnaya Volya partisi üyesi. 1883'te yurtdışına göçmüştür. 1899-1902'de Londra'da Nakanune adlı dergiyi yayınlamıştır. Ekim Sosyalist Devriminden sonra Rusya'daki devrimci hareketin tarihi üzerinde çalışmıştır.
      Struve, Pyotr Berngardoviç (1870-1944). — Rus burjuva iktisatçısı ve yayıncısı; 1890'larda "legal marksizm" savunucusu. Sonradan Anayasacı Demokrat Partinin Merkez Komitesi üyesi olmuştur; Ekim Devriminden sonra bir Beyaz Mülteci.
      Sçedrin. — Bkz: Saltikov-Sçedrin.

T
      Tulin, K. — Lenin'in takma adı.

V
      Vahlteich, Karl Julius (1839-1915). — Alman ayakkabı yapımcısı; sağ kanat sosyal-demokrat; lasalcı Genel Alman İşçileri Birliği'nin kurucularından ve ilk sekreteri. Sosyalistlere Karşı Yasa yürürlüğe girdiğinde (1878); işçi hareketine orada katıldığı Birleşik Devletler'e göçmüştür.
      Vaneyev, Anatoli, Alekseyeviç (1872-1899). — Rus devrimcisi, sosyal-demokrat, Lenin, Kırjijanovski ve ötekilerle birlikte İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliğinin Merkez Grubunun üyesiydi. 1899'da ekonomist "Credo"ya karşı bir protestonun hazırlanmasına katılmıştır.
      Vasilyev, Nikita Vasilyeviç (d. 1855). — Jandarma albayı; Zubatov'un "polis sosyalizmi"nin savunucusu.
      V. İ.-a (İvanşin, Vladimir Pavloviç) (1869-1904). — Rus sosyal-demokratı, ekonomist, Raboçeye Dyelo'nun yöneticilerinden. İkinci Parti Kongresinden sonra menşevik olmuştur.
      Vollmar, Georg (1850-1922). — Almanya Sosyal-Demokrat Partisinin oportünist kanadının önderlerinden biri; gazeteci; reformizmin ve revizyonizmin ideologlarından.
      Vorms, Alfons Ernestoviç (1868-1937). — Avukat, Moskova üniversitesinde profesör, liberal. 1901-02'de Zubatov örgütlerinin toplantılarında konuşmalar yapmıştır.
      V. V. (Vorontsov, Vasili Pavloviç) (1847-1918). — İktisatçı ve yayıncı; 1880'lerde ve 1890'larda liberal narodizmin ideologlarından; Rusya'da Kapitalizmin Yazgısı adlı ve başka kitapların yazarı; bu kitaplarda Rusya'da kapitalizmin gelişmekte olduğunu yadsımış ve küçük meta üretimini savunmuştur. Çarlık hükümetiyle uzlaşma yapılmasını savunmuş ve marksizme kesinlikle karşı çıkmıştır.

W
      Webb, Sidney (1859-1947) ve Beatrice (1858-1943). — İngiliz sosyologları; 1883-84'te reformist Fabiyan Derneğini kurmuşlar, işçi hareketinin tarihi konusunda kitaplar yazmışlardır. Birinci Dünya Savaşı sırasında sosyal-şovenizmi savunmuşlardır. Ekim Devriminden sonra Sovyetler Birliği'ne yakınlık duymuşlardır.
      Weitling, Wilhelm (1808-1871). — Alman işçi sınıfı hareketinin ilk aşamalarında önde gelen bir kişi, ütopik eşitlikçi komünizmin bir teorisyeni.
      Wilhelm II (1859-1941). — Almanya imparatoru ve Prusya kralı (1888-1918).
      Witte, Sergei Yulyeviç (1849-1915). — Rus devlet adamı; 1905-06'da Bakanlar Kurulu Başkanı; liberal burjuvaziye bazı önemsiz ödünlerde ve vaatlerde bulunmuş ve 1905-07 devrimini bastırmak için halkı amansızca ezmiştir.
      Woltmann, Ludwig (1871-1907). — Gerici bir Alman toplumbilimcisi ve antropologu; iktisadi mücadelenin işçi hareketinin esas görevi olduğunu savunmuştur. Irkçı teoriyi ve Alman ulusunun üstünlüğünü savunmuştur.

Z
      Zasuliç, Vera İvanovna (1849-1919). — Rusya'daki narodnik ve daha sonra da sosyal-demokrat hareketin etkin bir üyesi. 1878'de St. Petersburg valisi Trepov'a suikast girişiminde bulunmuştur. 1883'te Rusya'daki ilk marksist örgüt olan Emeğin Kurtuluşu grubunun kuruluşuna katılmıştır. RSDİP'nin İkinci Kongresinde menşeviklere katılmıştır.
      Zubatov, Sergey Vasilyeviç (1864-1917). — Moskova gizli polls dairesi başkan yardımcısı (1899), sonra da başkanı; zubatovculuğun ya da "polis sosyalizmi"nin akıl hocası ve örgütleyicisi. İşçileri devrimci hareketten saptırabilmek için jandarmanın ve polisin himayesi altında sahte işçi örgütleri kurmuştur. İlk Zubatov örgütü Moskova'da 1901'de kurulmuştur, daha sonra öteki kentlerde de kurulmuştur. Zubatovculuk büyüyen devrimci hareket tarafından yıkılmıştır.