Eski Oportünizmin
     Yeni Yüzü

        "Bilimsel sosyalizmin ustaları devrimci savaşı, iktisadi, siyasi, ideolojik mücadele diye tanımlarlar.
        Sahip olduğu devlet aygıtı, ideolojisi, kültürü, sanatı ... vb. bilimsel sosyalizmin karşısında bozguna uğramış olan karanlık güçler, zorla, savaşla gelişmesini, güç kazanmasını önleyemedikleri proleter sosyalizminin gelişmesini bir süre de olsa engellemek için, proleter sosyalist saflara sızarak proleter sosyalist teoride tahrifler, sabotajlar yapmaya, devrimci saflarda kargaşalık yaratmaya çalışırlar.
        'Tarihin diyalektiği öyledir ki, Marksizmin teorik zaferi, onun karşıtlarını Marksizm kılığına girmeye mecbur eder.'
        Bilimsel sosyalist teoride tahrifler yapma ve kafaları bulandırma eylemi mutlaka bilinçle ve art niyetle yapılmaz. İnsanlığın mutluluğu, özgürlüğü vb. gibi yüce amaçlarla yola çıkan kişi, iki bin yılın idealist tortularından salt anlamıyla arınamamasının ve de devrimci teoriyi kavrayamamasının sonucu -proleter sosyalist teorinin lafızlarına kölece bağlanması, sınıf iç güdüsünde devrim yapamamış sözde sosyalist, pratiğe katılmayan bir birey vb.- bilimsel sosyalist teoride tahrifler yaparak, gerici sınıfların hesabına pekala çalışabilir. Bu kişiye literatürde 'objektif olarak ajan' denilir.
        Bilimsel sosyalizmin ustaları tehlikeyi başlangıçtan itibaren görmüşler ve bilimsellik kisvesi altındaki bu gerici güçlerin devrimci saflardaki uzantılarıyla, yaşantıları boyunca mücadele etmişlerdir. Bilimsel sosyalizmin gelişimi bir yerde bu sapmalara karşı verilen uzun mücadeleyle hızlanmış ve güç kazanmıştır. Açıkça karşı saflarda yer alanlardan çok daha tehlikelidirler, sosyalist saflardaki gericiler.
        Kısaca özetlersek, anti-sosyalist güçlerin, kılık değiştirip devrimci saflara sızarak, bilimsel sosyalist teoride sabotajlar yapmasına literatürde 'oportünizm' denir. Oportünizm bukalemun gibidir. Amacı için giremeyeceği kılık, yapamayacağı şey yoktur.
        'Oportünizm çeşitli kılıklara bürünerek sosyalist hareket içinde ortaya çıkar. Oportünizmin kılığını, o ülkenin ekonomik ve sosyal bünyesi, gelişme derecesi -gelişme derecesi ile kopmaz bağları bulunan- proletaryanın bilinç ve örgütlenme düzeyi, dolayısıyla ülkenin içinde bulunduğu devrim aşamasının niteliği belirler. Kısaca denirse, dünyadaki ve ülkedeki hakim ve tali çelişkilere göre oportünizm biçimlenir, kılık kıyafetini ayarlar. Hangi devrim süreci içinde olursa olsun, hangi kılığa bürünmüş olursa olsun oportünizmin değişmez özelliği ideolojik mücadeleden kaçmaktır. Oportünizmin panzehiri ideolojik mücadeledir. Oportünizm devrimci teorinin karşısına hiç bir zaman açıkça çıkamaz.'
        Oportünizmin açıkça çıkamamasından anlatılmak istenen şudur: açıkça teorik tartışmalardan kaçınmak, devrimci teoriyi küçümseyerek yalnız pratiğe önem vermek, koşulları ve olanakları uygun ise bilimsel sosyalizmin öğrenilmesine karşı çıkmak ve parti içinde sosyalist eğitimi önemsememek, ülkenin koşullarının uygun olmadığını söyleyerek bilimsel sosyalist teoriye ters düşen kavramlar kullanmak ve aykırı şeyler söylemek ve kanımızca en önemlisi de, bilimsel sosyalizmin ustalarının arkasına gizlenerek, bilimsel sosyalizmin ana metinlerinde tahrifat yaparak, kendi oportünist tezlerini bilimsel sosyalizmin tezleri diye savunmaktır."
Mahir Çayan
Türk Solu dergisi, Sayı: 91, 12 Ağustos 1969

        "Dar kapsamlı seçim çekişmeleri; şurada burada seçimi kazananların başarıları; iki milletvekili, bir senatör, dört belediye başkanı, halkın üzerine ateş açılarak dağıtılan büyük çaplı bir gösteri; bir öncekine göre bir iki oy farkıyla kaybedilen yeni bir seçim; kazanılan bir grev, kaybedilen on grev; bir adım ileri, on adım geri; belli bir kesimde zafer, bir diğerinde on kez bozgun... Sonra birdenbire oyunun kuralları değişir, herşeye yeniden başlamak gerekir.
        Bu tutum neden ileri geliyor? Halk enerjisini neden hep böyle boşuna harcıyor? Bunun tek nedeni var: Bazı Amerika ülkelerinde ilerici güçler taktik hedefler ile stratejik hedefleri korkunç bir şekilde birbirine karıştırıyorlar, küçük taktik sorunlarda büyük stratejik hedefler görmek istemişlerdir. Bu önemsiz saldırı mevzilerini ve elde edilen küçük kazançları, sınıf düşmanının temel hedefleri olarak göstermeyi bilen gericiliğin akıllıca davrandığını kabul etmeliyiz.
        Böylesine büyük hatalar işlenen ülkelerde, halk hiçbir değeri olmayan eylemler için son derece büyük fedakarlıklar pahasına her yıl alaylarını seferber eder. Bunlar düşman topçusunun ateşine maruz kalan geçici mevzilerdir.
        Bu mevzilerin adı, parlamentodur, kanuniliktir, yasal ekonomik grevdir, ücret artışıdır, burjuva anayasasıdır, bir halk kahramanının serbest bırakılmasıdır... Ve işin en kötü tarafı şudur ki, bu mevzileri elde etmek için bile, burjuva devletinin oyun kurallarını kabul etmek ve bu tehlikeli siyasal oyuna katılmak iznini alabilmek için de uslu ve aklı başında insanlar olduğumuzu, hiçbir tehlike arz etmediğimizi; örneğin kışlalara ve trenlere saldırmak, köprüleri uçurmak, katilleri ve işkence uzmanlarını cezalandırmak, dağlara çıkıp ayaklanmak ya da yumruklarımızı sert ve kararlı bir biçimde kaldırarak, Amerika'ya son kurtuluş mücadelesinin kesin müjdesini vermek gibi tehlikeli işlerle bir alış-verişimizin olmadığını ispat etmek lazımdır..." [1*]

        "Türkiye soluna baktığımızda ise, dünyadan en kopuk, gelişmelerden en kopuk, ne söylediği belli değil, söylediğine inandığı da belli değil, adeta havanda su dövüyor.
        Şimdi bu tutumdan vazgeçmek gerekiyor. PKK'yi tanısınlar demiyorum, buna ne niyetimiz var, ne de bunu gerekli görüyoruz. Ama çok ciddi bir oluşum, bölge dengelerini bile zorlayan bir oluşum, ABD'yi bile zorlayan bir oluşum neden Türkiye gruplarını ilgilendirmiyor, zorlamıyor. İnsan bu sol adına gerçekten utanıyor tabi. Karın doyurmak için bile, APO piriminden veya PKK priminden payını almak için biraz politika yapmaları gerekiyor. Kendi halkının içinde biraz yer bulabilmek için PKK'nin örgüt gerçeğini, PKK'nin yönetim gerçeğini, PKK'nin önderlik gerçeğini değerlendirmeleri gerekiyor.
        Tekrar söylüyorum bunu en iyi Türk ordusu yapıyor. Mesela çarpıcıdır vereceğim örnekler. Biz bu orduyla savaşıyoruz ama ben bravo diyorum Türk ordusuna, bizim gerillaya da söyledim. Başlangıçta Türk ordusu hata üstüne hata yapıyordu. Halkla ilişkilerinde, yine taktiklerde hata üstüne hata yapıyordu. Sonra hepsini bizden öğrendi. Çünkü biz açık konuşuyoruz. Ve en iyi halkla ilişkileri şimdi Türk ordusu yürütüyor... Bunları Türk soluna söylüyoruz, 'ben duymadım, görmedim' diyor. Sen politika yapamazsın o zaman. Sen hiçbir şeyden anlamıyorsun, sen hiçbir şeyde kafanı çalıştırmıyorsun. O zaman aç kalırsın, o zaman halk içinde metelik kadar yerin olmaz, ki nitekim durum da öyledir.
        Bunları düzeltin diyoruz. 'PKK bize dayatmada bulunuyor' diyorlar. Biz Türk ordusuna dayatmada bulunuyor muyuz? Hayır! Öğreniyor sadece, öğreniyor ve uyguluyor." [2*]

        "... açıkça teorik tartışmalardan kaçınmak, devrimci teoriyi küçümseyerek yalnız pratiğe önem vermek, koşulları ve olanakları uygun ise bilimsel sosyalizmin öğrenilmesine karşı çıkmak ve parti içinde sosyalist eğitimi önemsememek, ülkenin koşullarının uygun olmadığını söyleyerek bilimsel sosyalist teoriye ters düşen kavramlar kullanmak ve aykırı şeyler söylemek ve kanımızca en önemlisi de, bilimsel sosyalizmin ustalarının arkasına gizlenerek, bilimsel sosyalizmin ana metinlerinde tahrifat yaparak, kendi oportünist tezlerini bilimsel sosyalizmin tezleri diye savunmaktır."

        "Bu değişikliğin gerekçesi ise, orak-çekicin işçi-köylü ittifakını temsil ettiği, reel sosyalizmin bir sembolü olarak günümüz koşullarında klasik kaldığı, yine dönemi temsil etme konusunda yetersiz kaldığı, PKK gibi bir hareketin yenilenmiş bır sosyalizmin temsilcisi olarak reel sosyalizmden çok ayrı özellikler taşıdığı, yine PKK'nin insanlık hareketini temsil etmek iddiasında olduğu, özgür gelişmeyi esas aldığı, bu nedenle reel sosyalizmin ağırlıklarını taşımayı reddettiği, orak-çekiç işleminden başlayarak bunu göstermek istediği." [3*]

        "Herşeyden önce, bu devlet (1923' de kurulan Türkiye Cumhuriyeti kastediliyor-K.C), anti-emperyalist yönü kısır olsa da, ilk defa emperyalizme karşı gelişen bir ulusal kurtuluş hareketi sonucunda ve Ekim Devrimi'nin yol açtığı gelişmeler temelinde kurulan bir devletti... Kendi türünden devletlerin -günümüzde bloksuz ülkeler hareketi içinde yer alanların- ilk örneği olan Türkiye Cumhuriyeti, bu özelliği yüzünden Sovyetler Birliği tarafından emperyalizme karşı sürekli desteklenmiş ve ayakta tutularak güçlendirilmek istenmiştir.
        Gerçi bu dönemde bugünkü gibi bir bloksuz ülkeler hareketi yoktu. Türk devleti de böylesi bir yapı içinde yer almıyordu. Fakat devlet olarak TC'nin 1923'lerden sonraki konumu bloksuz olmasıydı. Yani bu devletin uluslararası arenadaki yeri böyleydi. Türk devletinin bu konumu Türk burjuvazisi için epeyce yararlı olmuş ve ona gelişme olanağı sağlamıştı. Türk burjuvazisi bir yandan Sovyetler Birliği'ne dayanarak emperyalizmden tavizler koparmış, öte yandan emperyalizme teslim olmamakla Sovyetler Birliği'ne yardımda bulunmuştur...
        Türk burjuvazisinin bu yeni iktidarı katıksız bir burjuva diktatörlüğü ve aynı zamanda yarı-feodal kesimin çıkarlarını da bağrında barındıran bir devletti. Ancak bu devleti faşist bir devlet olarak tanımlamak yanlıştır. Çünka faşist devletler bu dönemde belli bir ulusal hareketin sonucunda değil, daha ziyade kapitalist ülkelerde burjuva iktidarlarının çöküntüye doğru gittiği ve proletarya iktidarının gündemde olduğu bir ortamın sonucu olarak doğuyordu. Örneğin Almanya'da, İtalya' da ve öteki bazı Avrupa ülkelerinde faşist devletlerin doğması böyle bir ortamda gerçekleşmişti. Bu nedenle Anadolu ulusal kurtuluş hareketi sonucunda doğan bu devleti faşist bir devlet olarak nitelemek doğru değildir. Fakat onun faşist bir devlete benzeyen veya daha sonra onu bu biçime sokabilecek özellikler de vardır...
        Bu nedenlerle kemalist diktatörlük faşist bir diktatörlük olarak tanımlanamaz.
        Türk burjuvazisinin sınıf olarak zayıflığı, feodal kalıntıların oldukça güçlü olması ve öte yandan proletarya hareketinin de eli kulağında olması, kemalist diktatörlüğün bir tür askersel diktatörlük, bonapartist diktatörlük ve bunlara benzer bir diktatörlük biçimi olarak tanımlamamızı gerektirmektedir." [4*]
        "... Daha önceki bölümlerde de izah edildiği gibi, Kemalizm, daha çok yabancı işgal koşullarında bir anlamı olabilen, milli burjuvazinin henüz gelişmediği bir dönemde uygulanma olanağı bulabilen bir akımdır... Türk ulusal kurtuluş hareketi sınırlı da olsa emperyalizme karşı olmak gibi bir öze sahiptir.
        ... günümüz Türkiye'sinde kemalizmin uygulanma şansı yoktur. Zaten kemalizm kapitalizmi geliştirip bir Türk milli burjuvazisi yarattıktan sonra anlamını yitirmiştir. Daha sonra büyük burjuvazinin doğmasıyla birlikte, kemalizm artık bir sınıfın hizmetinde olan ideolojik bir propaganda aracıdır...
        Bugün Türkiye halkı ... kemalizmi ya da Atatürkçülüğü daha iyi anlamakta, onun günümüzdeki biçimi veya karikatürünün neye hizmet ettiğini daha iyi görmekte ve kendisini bu korkunç aldatmacadan kurtarmaya çalışmaktadır." [5*]

        "Mahir'in görüşlerini aşmaktır. Mahir Çayan sağ olsaydı, belki de 20 yıl önce yazmış olduklarını, bugünün Türkiyesi için savunmayacaktı... çünkü, üretici, yaratıcı insan hiçbir zaman eski ürettikleriyle, söyledikleriyle yetinmez, onlara bağlı kalamaz. Üretici insan hem kendini, hem de ürettiklerini sürekli yeniden üreterek ilerler." [7*] (abç)

        "... İdeolojik-teorik üretim, bir parti ya da örgütün kapasite ve hiyerarşik sınırları içinde değil, Marksizm-Leninizmin geniş sınırları içinde yapılmalı ve parti-örgüt bu geniş malzeme içerisinde kendine uygun olanı seçme olanağına kavuşmalıdır." [8*] (abç)

        "Teori politikaya yaklaştığı ölçüde, partinin teorik çalışmaları partinin merkez disiplininden (parti üyelerinden değil, tersine onlar daha çok katılmalı) görece bağımsızlaşmalıdır. Marksist teori, yalnız Marksistlerin tartışmasıyla sınırlı olmamalı, Marksist olmayan aydınlara, bilim adamlarına da açık olmalıdır." [9*] (abç)

        "Marksizmin bütün dünyada ciddi bir gerileme gösterdiği bir dönemdeyiz... Marksizmin, bu durumu genel olarak hak etmediği kanısındayım. Yani Marksizmin amaçları (özgür ve eşit insanları yaşatacak bir toplum kurma projesi) ve bunları gerçekleştirmek için geliştirdiği düşünsel yöntem (maddeci tarih anlayışı) bence hâlâ geçerli, ayrıca da bu yolda şimdiye kadar üretilmiş teoriler arasında hâlâ en sağlamıdır...
        Bir çok ülkede ve bu arada Türkiye'de sosyalizmin ancak silahlı bir mücadeleyle başarıya ulaşacağı kanısı yaygındır. Buna tam olarak katılmıyorum. Bir tür demokrasi, politik kararlara temsili parlamenterist ölçülerde de olsa halk katılımı alışkanlığı edinilmiş ülkelerde silahlı mücadele geçerli bir yöntem değildir... Hayatın genel mantığı, sorunların silahla çözülmesine yatkın değildir. Bu da aslında iyi bir şeydir, bir gelişkinlik gösterir.
        Bu bağlamda en önemli sorun Türkiye'de sosyalist bir gelecek tasarlamak, bu işe bir an önce girişmektir...
        Sunduğum çabaların gerçekleştirilmesi için de teorik çerçeve olarak Gramsci'nin tezleri ele alınabilir...
        Sosyalizmin dili nasıl olmalıdır? Bu sorunun yanıtını vermeye çalışırken gayri ortodoks bir önerme yapıyorum: Sosyalizm, popüler olmaktan korkmamalıdır...
        Marksist yayınlarda hep aynı betimlemelerle karşılaşılır. 'Halkın mücadelesi yükselmekte', 'kapitalizmin krizi derinleşmekte'dir vb...
        Bundan ötürü sosyalizmin dili ve söylemi üstüne ciddi bir şekilde düşünmek, iletişimin düzeylerini ayrı ayrı incelemek, amaca uygun söylem tarzını bulmak gerekir.
        Son olarak Marksizme 'mümince' bir sadakatım yok. Her düşünce yanlışlıklar ve boşluklar içerir. Önemli olan genel doğrultudur...
        Bu bağlamda 'diyalektik maddecilik' denilen düşünce tarzının, kaynaklandığı Hegel felsefesiyle birlikte bir geçerliği kalmadığı kanısındayım. Hangi matris içinde işlediği hiç bir zaman belli olmayan, gelecek konusunda hiç bir somut öngörü imkanı sağlamayan bu teorinin inandırıcı bir açıklamasını da hiç bir metinde görmedim. Dolayısıyla, bilimselliği engellediğini, güçleştirdiğini düşünüyorum.
        Marksizmin 'bilimselliği'nin de zaman içinde çarpıtıldığı kanısındayım. Bu, özellikle 'işçi sınıfının bilimi' gibi sonradan yapılmış yakıştırmaların sonucudur. Özellikle Marksizm, başka şeylerin yanı sıra 'bilimsel tavır alma'yı içerir. Ama 'Marksizm bilimdir' demek yanlıştır ve vahim sonuçlara yol açabilir."

        "Mahalli çalışma nasıl başlar?
        Bugün biliyoruz ki, büyük kentlerin varoşları sistemin ve rejimin zayıf karnıdır. Bu, bizlerin nefes alacağı coğrafya anlamına gelir. Çalışmayı mahalleden fabrikaya/okula veya okuldan/fabrikadan mahalleye gibi ikilemle ele almamak gerekir. Bu ilişki çalışmanın yapıldığı mahallenin durumuyla belirlenir... Bizim amacımız tam da komün denilebilecek bir mahalle yönetimi, bir yerinden yönetim oluşturmak olmalıdır...
        Komünal çalışma bugünkü koşullarda ortak kazan kaynatmaktan ortak alışverişe; eğitim ve sağlık imkanı yaratmaktan, gençlere sportif ve kültürel gelişme olanakları yaratmaya; kendi yerel gazete ve radyomuzu örgütlemekten kendi öz savunma birimimizi (güvenlik) oluşturmaya kadar, burjuva toplumunu eleştirmekten kendi ideolojik eğitimimizi sağlamaya kadar, çocuklara yönelik her türlü baskıyı ve sömürüyü ortadan kaldırmaktan kendi alanımızda kadın erkek eşitliğini sağlamaya kadar, erkek egemen kültürü aşarak özgür aileler yaratmaya kadar varolan yönetimi denetlemekten, kendi alternatif yönetim organlarımızı oluşturmaya kadar bir dizi çalışmayı içerir.
        Komünal çalışma bireylerin bugünden yönetmeyi öğrenmesi, politika üretmeye katılması, daha da önemlisi bireylerin ve toplumun sistem dışına kayması, yani özgürleşmesi demektir. Çalışmaya evlerden, sokaklardan, kahvelerden başlamalıyız. Örneğin bugünkü koşullarda Türk-Kürt, alevi-sünni halkın içiçe geçtiği bir mahalleyi seçmek ve çevre mahalleler için örnek haline getirmek, tercihte öncelikli olmalıdır. Olumlu tek bir örnek yarattık mı etkimiz kısa sürede çevreye yayılacaktır." [10*]

        "Sosyalist ekonominin uzun dönemdeki temel birimi olan komünler, ilk dönemde tarım ve sanayi alanlarında örgütlenmiş kollektif üretim ve yönetim birimlerinin birleştirilmesiyle oluşturulabilir. Kapitalizmden çıkıldığı andan itibaren ve çıkılır çıkılmaz komünlerin kurulmasına girişmek, ütopik olduğu kadar, kaynak ve emek savurganlığına yol açtığı deneyimlerle görülmüştür. Proletaryanın iktidarı elegeçirdiği bazı ülkelerde kurulmuş olan sanayi ve tarım komünlerinin, birer komün karikatürü olmaktan öteye gidememiş olmalarının nedeni de budur.
        Tarımsal üretimin kollektivizasyonu, kollektif çiftliklerden tarım komünlerine doğru gelişim süreci olarak ele alınacaktır. Bu bağlamda, küçük-üreticilik sorunu, doğrudan tarım komünlerinin oluşturulması ve giderek kent ile kır arasındaki çelişkinin aşılmasıyla orantılı olarak çözümlenecektir. Ancak, yalın olarak komünlerin tarımsal nitelikte kalmaları, giderek küçük-meta üretiminin daha geniş ölçekte üretilmesine yol açarak sosyalist inşada bozulmalara yol açacağı göz önüne alınacaktır. Bu nedenle, tarım komünleri ile sanayi komünlerinin birleştirilmesi hedefine bağlı olarak, öncelikle tarım ve sanayi kollektiflerinin düzenli bir ilişkisi geliştirilmek zorundadır."

        "Yetmişlerin sonlarına gelirken Devrimci Yol'un aşırı saldırgan eylem eğilimlerine karşı kimi zaman frenleyici ve mücadeleyi kitlesel bir direniş hattında tutarak iktidar mücadelesini tabana yayma ve küçük yerel birimler düzeyinde sürdürme yönündeki bir siyaset ve eylem çizgisi izlemesinin (Fatsa'nın 'Kızıldere'nin hem eleştirisi, hem de devamı' olmasının) nedenlerini bu çerçeve içinde değerlendirmek gerekir." [11*] (abç)

        "Meseleleri bilen bir okuyucunun hemen anlayacağı gibi, bu yazılar aslında eleştiri konusu bile olamayacak kadar çelişkiler, kavram karışıklıkları ve rastgele yapılan alıntılarla doludur. Hatta böyle bir yazıyı eleştiri konusu almanın gereksiz zaman harcaması olduğu bile ileri sürülebilir. Fakat biz bu yazıların, iyi niyetli, yürekli fakat ideolojik aydınlığa sahip olmadıklarından dolayı hasbelkader yeni oportünizmin saflarında yer alan birkaç arkadaşın kafalarını daha da bulandıracağını düşünerek gerçekten sıkıcı olan bu işi omuzladık. Bizi buna zorlayan diğer bir etken de, bilimsel sosyalizmin ustalarının her çeşit sapmaya karşı 'cehaletin ürünü olanları bile' ciddiye alarak bunlarla mücadele etmeleri ve bizim bu devrimci tutumdan ders almamızdır. Yankee emperyalizminin işgali altındaki ülkemizde proletaryanın devrimci mücadelesi emperyalizme ve onun uzantısı olan oportünizmin her türüne karşı verilecek sert mücadelelerle güçlenecektir."

        "Günün geçici sorunları karşısında büyük temel düşüncelerin bu unutuluşu, geçici başarılar uğruna girişilen bu yarış ve sonal amaçları göz önünde tutmadan çevrede verilen savaşım, bugünün sonuçlarına feda edilen hareketin geleceği, bütün bunların belki de 'namuslu' nedenleri vardır; ama bunlar oportünizmdir ve oportünizm olarak kalacaktır; ve 'namuslu' oportünizm belki de oportünizmlerin en tehlikelisidir." [12*] (abç)