(Os. İlim, Mâlumât,. Vukûf, Mârifet, İlmî müdevven, Fen; Fr., İng. Science, Al. Wissen, Wissenschaft; İt. Scienza) Yöntemli bilgi... Önceleri bilgi terimiyle eşanlamda kullanılan bilim terimi, günümüzde olayların yasalarını bulmak amacını güden araştırmaları dile getirmektedir. Bilim, yöntemle elde edilen ve pratikle doğrulanan bilgidir. Bu yüzden de idealizmle bağdaşamaz, çünkü idealist bilgi pratikle doğrulanamaz. Bundan başka bilim idealizmle çelişme halindedir, çünkü idealizm, bilimin konusu olan maddi doğayı yadsır. Çağdaş bilim, zorunlu olarak diyalektik materyalizmi doğurmaktadır. Evreni, sanat artistik imgelerle, din fantastik imgelerle, bilimse mantıksal kavramlarla açıklar. Ne var ki kavramlar göreli bir bağımsızlığa sahiptirler, sürekli insan pratiğiyle nesnel dünyaya bağımlı kılınmadıkları hallerde kendi kendilerine yeter bir duruma gelmek ve gerçeklerden kopmak tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. İdealizmi doğuran bu kopuş, bilimi doğuransa insan pratiğinin sağladığı bu bağımlılıktır. Eylemsel pratikle düşünsel teorinin karşılıklı ve sürekli etkileşimi, bilimsel gelişmenin baş koşuludur. Bilim, evreni gerçeklikleri insan eylemleriyle doğrulanmış kavramlar, ulamlar ve yasalarla yansıtır. Bilimin itici gücü, toplumun üretim gereksileridir. Engels şöyle der: "Toplumun teknik gereksileri, bilimin gelişmesinde on üniversiteden daha etkindir" (Marx-Engels, Etudes Philosophiques, Editions Sociales, Paris 1961, s. 162). Buna karşı, bilimi doğuran insan pratiği bilim olmaksızın olanaksızlaşır. Bilim, insanlara nesnel yasaların bilgisini verir ki insanlar pratik eylemlerini gerçekleştirebilmek için bu bilgiye muhtaçtırlar. Marx şöyle der: "Emek, doğa ve dolayısıyla bilim'le insan arasında gerçek tarihsel ilişkidir. Bundan ötürüdür ki emek, insan yeteneklerinin bir gerçekleşme biçimi olarak anlaşıldığı takdirde, doğanın insansal özünü ya da insanın doğal özünü kavramak olanaklaşır" (Marx-Engels, Gesamtausgabe, 1/3, s. 121-122). Bilimler, çeşitli çalışma alanlarıyla ilgileri bakımından fizik, kimya, yaşambilim, toplumbilim vb. gibi çeşitli adlar almışlardır. Bundan başka, onları toplum bilimleri (felsefe, tarih, ekonomi politik vb.)'yle doğa bilimleri (fizik, kimya vb.) olmak üzere iki bölüme ayırmak gelenekleşmiştir. Ne var ki "Tarihin kendisi doğal tarihin, eşdeyişle doğanın insansal gelişiminin bir parçasıdır. Nasıl insan bilimi doğa bilimiyle birleşiyorsa bir gün doğa bilimi de insan bilimiyle birleşecek ve tek bir bilim varolacaktır" (İbid, s. 123). Günümüzde bu tek bilim gerçekleşmiştir ve Marksizm adıyla anılmaktadır. Bk. Bilgi, Marksizm, Nasıl, Felsefe, Eytişimsel Özdekçilik (Diyalektik Materyalizm), Tarihsel Özdekçilik (Tarihi Materyalizm), Düşüncecilik (İdealizm), Emek, İnsan.
Ana sayfaya dönüş