(Os. Mebhâsı mârifet, Mârifet nazariyesi, Tenkidül ulûm, Nazariyei ulûm, Felsefei ulûm, Mebhası ilim, İlmîyât, İlmül ulûm; Fr. Epistémologie-Gnoséologie; Al. Wissenschaftslehre-Gnoseologie; İng. Epistemology-Gnosiology; İt. Episternologia-Gnoseologia) Bilginin bilgisi... Doğrudan doğruya bilgi olgusu'yla bilme olayı'nı inceleyen genel bilim dalını adlandıran bilgi kuramı deyimi, Al. Erkenntnistheorie deyiminin çevirisidir ve başka dillerde de (örneğin Fr. théorie de la connaissance, İng. theory of knowledge) yerleşmiştir. Gerçekte gnoseoloji ve epistemoloji deyimlerinin Türkçe karşılığı bilgibilim'dir. Bilgi kuramı terimi, doğrudan doğruya bilgi'nin ne olduğunu inceleyen bir bilim dalını adlandırır ve şu sorunun karşılığını araştırır: Bilgi olgusu nasıl gerçekleşiyor?.. Bu soru bilgi'nin özü, kaynakları ve sınırı sorunlarını kapsar. Hind-Avrupa dil grubuna bağlı Batı dillerinde birbirlerine pek yakın anlamlarda kullanılan epistémologie (Os. İlmiyât), gnosgologie (Os. Mebhası mârifet) ve théorie de la connaissance (Os. Nazariyei ilim) terimlerinin Türkçeye bilgi kuramı terimiyle çevrilmış olması karışıklıklar doğurmaktadır. Ne var ki bu karışıklık bir dereceye kadar Batı dillerinde de vardır. İngiliz düşünürü Baldwin, bu yüzden, bilgi olgusunun özü-kaynağı-sınırı sorunlarını inceleyen bilim dalının epistémologie ve bilgi olgusunun varlık değeri bakımından eleştirisinin gnoséologie terimleriyle dilegetirilmesini önermiştir. Gerçekte, bu iki terim arasındaki anlam ayrılığı, bilgi elde etmek için kullanılan yöntem ayrılığından doğmaktadır. Epistémologie terimi bilimsel bilginin ne olduğunu inceleyen bilim dalını, gnoséologie terimi sezgisel bilginin ne olduğunu inceleyen bilim dalını adlandırır. Théorie de la connaissance ise bilen'le bilinen arasindaki ilişkilerin ne olduğunu inceler. Ayrıca bilgi kuramı deyimi, bilginin kaynağı üstünde savlar ilerisüren usçuluk, duyumculuk, sezgicilik, deneycilik vb. gibi çeşitli bilgi öğretilerini de adlandırır. Bir yandan da bilginin değerini araştıran bir felsefe dalıdır. Ne var ki bütün bunlar metafizik felsefenin araştırma ve incelemeleridir. Dyalektik materyalist felsefenin bilgi kuramı, yansı kuramı'dır ki bilginin ne olduğunu, nasıl elde edildiğini, geçerliğini ve zorunluluğunu açık seçik sergiler.
Ana sayfaya dönüş