(Tr. Marksizm) Çeşitli çelişkiler arasında gelişmeye yön veren temel çelişki...
Madde, kendiliğinden ve sürekli olarak devingendir. Ona bu devingenliği kendi içindeki çelişmeler sağlar. Sürekli devingenlik, sürekli değişme ve gelişmeyi gerektirir.
Maddeninn içindeki çeşitli gelişmelerden biri, belli bir anda, yönverici niteliktedir ki bu çelişmeye ana çelişki (Fr. Contradiction principale) denir. Toplum da doğa gibi, bu yasayla gelişir. Bir toplumda da, en küçük bir madde parçasında olduğu gibi, sayısız çelişmeler ve alt çelişmeler vardır. Örneğin proleterya'yla burjuvazi, kentlilerle köylüler, tüketimle yatırım, sanayiyle tarım çelişirler. Ayrıca, her çelişme içinde de, sayısız alt çelişmeler devinir. Örneğin sanayi içinde çelik sanayiiyle kimya sanayii, köylü sınıfı içinde topraklı köylülerle topraksız köylüler çelişirler. İşte bütün bu çelişmelerin içinde, belli bir anda, bir çelişme yüze çıkar ve topluma yön vermeye başlar : Ana çelişki budur. Ne var ki bu ana çelişki amacına ulaşmayabilir, koşuların değişmesiyle yönverici etkisini başka bir çelişmeye bırakabilir. Diyalektikcinin görevi, olayı, bütünüyle ve değişen koşuları içinde her an gözlemek ve ana çelişki'yi her an somut olarak yakalayıp meydana koymaktır. Ana çelişki, dümdüz bir çizgi üstünde gelişemez. Çelişmeler, belli bir anda ve belli bir biçimde, kaynaşırlar. Bu kayanaşma sonunda bir öncekinden nitelikçe farklı yeni bir durum meydana gelir. Artık bu yeni durumun ana çelişki'si bir önceki durumun ana çelişki'sinden başkadır.
"Olayların karmaşık gelişme sürecinde bir dizi çelişmeler vardır ki bunların arasından biri daima ana çelişki'dir" (Mao Tse Tung, A Propos de la Contradiction (Çelişki Üzerine), s. 55).
Marksizm, ana çelişki'yle birlikte, bütün ikincil çelişmeleri de somut bütünlüğüyle ele alır ve inceler. Ancak, ana çelişki'yle ikincil çelişkileri aynı planda ele almaktan sakınmalıdır. Bir üretim ana çelişki'sinin bizzat üretim alanında bulunacağını unutmamak gerekir. Örneğin üleşim alanında meydana gelen sonuçlar, üretim alanında meydana gelen ana çelişki'yle gerektirilmişlerdir. Bununla beraber, bir toplumun ana çelişkisini üstyapı'da da bulmak mümkündür. Bk. Çelişme.
Eriş Yayınları'nın notu :
Orhan Hançerlioğlu'nun Felsefe Ansiklopedisi, kimi konularda çelişik ya da belirsiz ifadeler içerebilmektedir. Ülkemizde çok tartışılan ve kavram kargaşasının bir nedeni olarak da ortaya çıkan konulardan birisi de "ana çelişki"-"baş çelişki" ayrımıdır.
Mao Zedung'un "Teori ve Pratik" yapıtında ortaya koyduğu bu ayrım, asıl olarak, bellirli bir toplumsal düzen içinde ana çelişki'nin tüm toplumsal süreci belirleyen ve bu toplumsal sistem varlığını sürdürdüğü sürece varlığını sürdüren temel çelişkidir.
Bu ana çelişki'den bir dizi ikincil çelişkiler ortaya çıkar. Yukarda sayılan bu ikincil çelişkilerden birisi, belirli bir anda öne çıkar ve toplumsal süreci belirler. Bu durumda öne çıkan çelişkiye baş çelişki adı verilir. Ana çelişki, kimi durumlarda baş çelişki haline gelir. Bu durumda, baş çelişki ile ana çelişki bir ve aynıdır. Ana çelişkinin çözümlenebilmesi için baş çelişki haline gelmesi şartır. Bu nedenden dolayı, ikincil çelişkiler dönemsel olarak baş çelişki haline gelmesi, ana çelişkinin çözümlenmesini ikincil hale getirir. Ana çelişki tüm toplumsal sistem bütününde ve tarihsel sürecinde temel çelişkidir ve çözümlenmesi yeni bir toplumsal düzenin kurulması anlamına gelir. Kapitalizmde ana çelişki, burjuvazi ile proletarya arasındaki sınıfsal çelişkidir. Bir başka deyişle, üretici güçler ile kapitalist mülkedinme tarzı arasındaki çelişki ana çelişki'dir. Ve çözümlenmesi, sosyalizmin kurulması anlamına gelir.
Ana sayfaya dönüş