AŞMA. (Os. Hazıf, Tay, Tarhu izâle; Fr., Al., İng. Elimination, İt. Eliminazione) Herhangi bir şeyin olumsuz yanını eleyip olumlu yanını daha üstün bir düzeyde gerçekleştirme...
     
      Alman düşünürleri Hegel ve Marks felsefelerinin en önemli terimlerinden biri olan aşma, gerçekte Fr. Dépassement (Os. Tecâvüz) karşılığıdır ve öteye geçme anlamındadır. Ne var ki terimi ilkin ilerisüren Hegel, sav'la karşısav'ın çatışmasında, bireşimde gerçekleşen elenerek gelişme'yi Al. Aufheben terimiyle dilegetirmiştir. Hegel mantığında savla çatışan karşısav bireşimle aşılır (ya da olumlamayla çatışan olumsuzlama, olumsuzlamanın olumsuzlanmasıyla aşılır). Aşılmış olan, aştığının olumsuz yanını elemiş ve olumlu yanını koruyup geliştirerek daha üstün bir düzeyde gerçekleştirmiştir. Hegel, Mantık adlı yapıtında şöyle der:
      "Bilgide ilerlemeyi gerçekleştirmek için gerekli olan, bu mantık yasasının kavramaktır. Bu yasaya göre olumsuz aynı zamanda olumludur ya da karşı durulan şey soyut yoklukta sıfıra ulaşmaz, sadece içeriğinin yadsınmasında sıfıra ulaşır. Sonuç şudur: Yadsıma, belli bir yadsıma olmakla, aynı zamanda belli bir içerik taşımaktadır. Bu içerik, yeni bir kavramdır. Ama öncekinden daha yüksek, daha zengin bir kavramdır. Çünkü yadsınmasıyla ya da karşıtıyla zenginleşmiştir. Artık onu içermektedir ve kendisinden fazla olarak da hem kendisini hem onu içermektedir. İşte kavramlar sistemi böyle oluşur ve her türlü dış etkiden bağımsız olarak sürekli bir akış içinde gelişir" (Hegel, Logik, Cilt I, Giriş).
      Hegel'de kavramların gelişmesini dilegetiren aşma terimi, Marksbilim'de alt olanla üst olan arasındaki bağlantıyı dilegetirir ve gelişmenin kesintisiz sürekliliğini anlatır. Örneğin diyalektik materyalizm, idealizmle çatışan materyalizmin aşılmış bir biçimidir. Aşılmış bir biçim olması, aştığı materyalizmle bağlantısını gösterdiği gibi onun karşıtı olan idealizmin olumlu yanlarını da içerdiğini gösterir. Bk. Eleme, Sav, Karşısav, Bireşim, Hegelcilik, Marksçılık, Eytişim, Aufheben.

Cilt I